CogniFit - Bellek Kaybı

Beynimiz farklı bellek türleri için farklı bölgelerini kullanır. İki temel bellek türü kısa süreli bellek and uzun süreli bellek olarak bilinir. Her iki türde de bozulmalar ya da bellek kaybı yaşanması olasıdır, fakat biz Bildirimsel Uzun Süreli Bellek üzerinde yoğunlaşacağız.

• Kısa sürekli Bellek, dışardan gelen gelen bilgiyi algılaması ve analiz etmesi için vücudumuza vakit tanıyarak sınırlı miktardaki bilgiyi kısa süreliğine saklar.
• Uzun Süreli Bellek çok miktarda karmaşık bilgiyi uzun süre muhafaza eder. Uzun süreli bellek çoğu kimsenin "bellek" sandığı hafızadır. Ancak, uzun süreli belleğin içinde de alt sınıflandırmalar mevcuttur; Bildirimsel olmayan ya da örtülü bellek (bisiklete binmek ya da araba sürmek) ve dünyayı anlamak için kişisel tecrübeleri kullanan Bildirimsel ya da Açık Bellek(bir akrabanın adı, anahtarlarını bıkraktığın yer, İngilitere Kraliçesi, 5 ay ya da 5 yıl önce ne olduğu).

Bellek kaybı ve bellek kaybı semptomları nelerdir

Bir şeyin adını ya da belli bir tarihte ne olduğunu unuttuğunda, yaşadığın aslında "kayıp" bir hafızanın etkileri değildir, sadece beyin hafızaya ulaşmak için doğru "yolu" bulamıyordur. "Patolojik" unutkanlığın adı amnezidir. Bellek kaybının bazı belirtlileri şunlar olabilir:

• Sık sık şahsi eşyaları kaybetmek.
• Doğru kelimeleri bulmakta zorlanmak.
• Doğru kelimeleri bulmakta zorlanmak. Konuşma esnasında sürekli aynı soruları sormak ya da aynı hikayeyi çok kere anlatmak.
• Bir şeyi yapıp yapmadığını hatırlayamamak (ilacını almak gibi).
• Tanıdık mekanlarda yolunu şaşırmak ya da kaybolmak. Yılın ya da haftanın hangi günü olduğunu unutmak.
• Yılın ya da haftanın hangi günü olduğunu unutmak.
• Yılın ya da haftanın hangi günü olduğunu unutmak.
• Yönlendirmeleri takip etmekte ya da kararlar almakta zorlanmak.

Bellek kaybı türleri: Geçici ve Kalıcı

Bellek kaybı geçici ya da kalıcı olabilir.

• Geçici bellek kaybı, belleği kaybettikten kısa süre sonra tekrardan normale dönen bilgi kaybıdır. Örneğin, bir oyuncunun adını öğleyin hatırlayamazken daha sonra gece bunu hatırlaman, ya da "baygınlığa" sebep olan ilaçlar alıyorsan kısa süreli bellek kayıplarına maruz kalabilirsin.
• Kalıcı bellek kaybı, hafızanı bir daha iyileşemeyecek şekilde kaybetmendir. Eğer sana söylenmesine rağmen anahtarının nerede olduğunu hatırlayamıyorsan, kalıcı bellek kaybı yaşıyorsun demektir.

Bellek kaybı sebepleri: Yaşlanma, sağlık sorunları ve duygusal problemler

Hem yetişkinlerde hem çocuklarda istemsiz bellek kaybına yol açan çok sayıda etken vardır.

• Sağlık sorunlarından kaynaklı bellek kaybı birçok vakada tedavi edilebilir: Bazı ilaçlar yan etkileri, ve B6, B9 ve B12 yönünden eksik diyetlerin yanısıra aşırı alkol kullanımı, tiroit, böbrek, ve karaciğer problemleri, beyinde oksijen eksikliği (felç gibi), beyin hasarı, kanser tedavisi (kemoterapi ya da radyoterapi), tömörler ya da beyin enfeksiyonları, duygusal problemler (depresyon gibi) ve anksiyete (travma sonrası stres bozukluğu) de geçici bellek kaybına sebep olabilir.
• Stres, anksiyete ya da diğer problemlere bağlı bellek kaybı: Stresin yanında anksiyete ve bazı yoğun duygular, kızgınlık ve öfke gibi, bellek kaybına yol açabilir. Eğer öğleden sonra bir araba kazasın geçirdiyseniz, kazanın stresi sabah neler yaptığınızı unutmanıza sebep olabilir. Ancak, bu hafıza kayıplarının sebebi tüm dikkatimizi potansiyel tehlike tehditlerine yoğunlaştırmamızla alakalı görünüyor. Bu yoğun duygulara neyin sebep olduğunu hatırlayabilirsiniz ancak kaza dışında başka bir şeyi teşhis etmeniz mümkün olmaz.
• Yaş ve normal yaşlanmaya bağlı hafıza kaybı: Bellek kaybı ve bellek problemleri sadece daha yaşlı bireyleri etkilemese de, en çok etkilenen yaş grubu yine bu kimselerdir. Zaman içerisinde öğrenme kabiliyeti ve hafızanın kalitesi hiçbir pataloji belirtisi göstermeksizin bozulmaya uğrayabilir. Ancak, bu sorunlar eskisinden daha da belirgin hala geldiğinde Hafif Bilişsel Bozukluk ya da daha ciddi durumlarda demans vakası olabilir.
• Yetişkin bireylerde duygusal problemlere bağlı bellek kaybı: Sevilen birini kaybettikten ya da işinden ayrıldıktan sonra kendini yalnız hissetmek ileri yaştaki bireyler arasında daha yaygındır. Bu tür önemli değişikliklerden sonra yetişkinlerin depresyon gibi duygusal bozukluklara maruz kalması normaldir. Depresyonlu yetişkinler daha fazla hafıza kaybı yaşayabilir ve bu da Alzheimer ya da başka demans türlerinin belirtlileriyle karıştırılabilir. Depresyon hem yetişkinler hem de çocuklarda ciddi bellek sorunlarına yol açabilir fakat yetişkinler için Alzheimer semptomlarından farkını anlayabilmek için ayırıcı teşhis yapılması özellikle önemlidir. Her ne kadar bellek problemleri depresyonlu kimselerde diğer hastalıklar kadar belirgin olmasa da, duygusal problemlerin bir an önce tedavi edilmesi çok önemlidir.
• Hafif Bilişsel Bozukluğa bağlı hafıza kaybı: Hafif bilişsel bozukluk bellek kaybına yol açsa da hastanın gündelik yaşantısına devam etmesini engellemez. Bazı çalışmalar Hafif Bilişsel Bozukluğun (HBB) Alzheimer gibi demans türlerinin erken belirtisi olabileceğini göstermiştir. Ancak, unutmamak gerekir ki, tüm HBB vakaları Alzheimer hastalığına yol açmazlar.
• Demansa bağlı hafıza kaybı, yaşlanmanın doğrudan bir sonucu olmasa da, yetişkinlerin en büyük problemlerinden biridir. Demans (genellikle kronik) bellek, konuşma, ve davranışsal sorunlar gibi bilişsel problemlerin ortaya çıkmasıdır. Demansın farklı türleri vardır ancak en yaygın olanı Alzheimer hastalığıdır.
• Alzheimer Hastalığı bağlı hafıza kaybı: Nöronlarda toplanan bir protein türü olan "beta amiloid" yaşlılık plaklarını oluşturur ve en nihayetinde bu nöronları işe yaramaz hale getirebilirler. Bu, gitgide artan ve belirgin bellek bozulmasına, yön bulma (hangi gün ya da nerede olduğunu unutması kolaylaşır), hesaplama ve genellikle gündelik işleri yaparken problemlere yol açar. Bu hastalığın ağırlık seviyesi hastanın durumuna göre farklılık gösterir. Hafif bir aşamada hasta tanıdık yerlerde kaybolma, etkinlik ve konuşmalardan kopma gibi belirgin hafıza kayıpları gösterir ve tarihi hatırlakta sorun yaşayabilir ve depresyon düşmanlık semptomları gösterir. Ortalama bir seviyede bu hafıza kayıpları iyice belirginleşir ve isimler ve sadece bir kaç dakika meydana gelen olayları unutabilirler. Alışveriş yaparken veya yemek pişirirken sorun yaşarlar, kişisel bakımlarını yapmakta zorlanır, konuşma problemleri olur ve sık sık kaybolurlar. Bu aşamada dışarıdan birinin yardımı gerekir. İleri Alzheimer vakalarında hasta yeme ya da temel kavramları anlama, aile ve arkadaşları tanıma sorunları yaşayabilir, ve toplum içinde uygunsuz davranabilir. Hastalığın bu safhasında hasta tamamen başkasına bağımlı olacaktır.

Bellek kaybını önlemek

Alzheimer ya da diğer bellek problemerinin ilerleyişini engellemek ya da yavaşlatmak için en etkili faktörlerin şunlar olabileceği gösterilmiştir: uyku, sağlıklı ve dengeli beslenme, fiziksel egzersiz, sağlıklı bir sosyal yaşam, ve bazı bilişsel aktiviteler. Beyin tıpkı bir kas gibi hareket eder; ne kadar çok kullanırsak o kadar güçlenir. Ancak, eğer beyne besinlerini vermez, ihtiyacı oan egzersizleri yapmaz, sosyal ve bilişsel becerileri kullanmasına izin verilmezse, körelmeye ve hasara uğraması kolaylaşır. İşte bu yüzden sağlıklı bir yaşam belleğimiz için faydalı olabilir. CogniFit beyni aktif tutmaya ve bilişsel alanları etkinleştirmeye yardımcı çok sayıda zeka oyunları ve bilimsel olarak doğrulanmış aktiviteye sahiptir. Beyin antrenmanı ve bilişsel becerileri kullanmak, sadece yetişkinlerde belleği güçlendirip ve geliştirmekle kalmaz, aynı zamanda çocuklar ve gençlerde zeka kapasitesinin geliştirilmesine yardım edebilir.

Bilişsel stimülasyon, dikkat, algı, bellek, dil ve yürütücü fonksiyonlar gibi farklı bilişsel kabiliyetleri canlandırma, çalıştırma ve güçlendirmenize olanak tanır. Bunlar, demans ve bellek kaybı bozukluklarından etkilenen becerilerdir. Farklı bilişsel becerileri gerektiren işleri yaparken, beynin bağlantılarını güçlendirmesine yardımcı oluruz, ve bu da onu bozulmalara karşı daha dayanıklı kılar. Fakat, etkili bilişsel stimülasyon rastgele antrenmanlar yapmaktan daha fazlasıdır. Beynin ihtiyacı olan antrenmanı alabilmesi için, her bir hastanın bilişsel profiline uygun tasarlanmış egzersizler yapması gerekir. Her bir hasta beyin antrenmanından azami faydalanabilsin ve bilişsel eksikliklerin azaltılması ya da geciktirilesine yardımcı olabilsin diye CogniFit, her aktiviteyi kişiye özel olarak hazırlar.

İyi uyku düzeni ve sık sık okumak gibi diğer etkenler de belleğin gelişmesine yardım edebilir. Ayrıca, alkol, sigara, ve uyuşturucu maddelerin kullanımını bırakma da belleğe ve genel sağlığa yardımcı olabilir.

Ne zaman yardım almalıyız? Bellek problemlerini tespit et ve değerlendir

Bellek sorunları yaşayan kişilerin kendi problemlerinin farkında olmaması oldukça yaygındır, bu yüzden genellikle ilkin aile fertleri tarafından farkedilirler.

Aksiyete ya da depresyon geçmişi olan kişiler yanlışlık ve hatalar daha fazla odaklama eğilimi gösterir, bu yüzden hafıza kayıpları üzerinde çok fazla düşünür ve bellek hastalıkları olduğunu sanarlar. Bu bellek kayıpları sürekli olmadıkları ve makul ölçüde normal (çok iyi tanınmayan belli bir kimse ya da yerin adını, ya da bir eşyayı nerede bıraktığını unutmak, vb.) oldukları sürece panik yapmaya gerek yoktur.

Ancak, eğer bir kimse gündelik işlerini yapmakta problem yaşıyor, kafası karışmış ya da yönünü kaybetmiş gibi görünüyorsa, bir uzmanla görüşme vakti gelmiş demektir. Bu sorunları ilk ne zaman yaşamaya başladığın, ne zaman daha kötüye gittiği, ne tür şeyleri unuttuğu, ve genel olarak hayatının nasıl etkilendiği gibi bilgileri not etmeyi düşünmeye başlayabilirsiniz. Doktor, kişinin ciddi bir bellek sorunun olup olmadığına, ve eğer varsa ne olduğuna karar verebilmelidir. Tereddüt halinde her zaman bir doktorla görüşülmesi önerilir.

Hatırlamakta fayda vardır ki, hafıza kaybı mutlaka Alzheimer gibi ciddi bir bellek probleminiz olduğu anlamına gelmez. Herkes zaman zaman unutkan olabilir, ve bu eğer sadece bazen oluyorsa panik yapmaya gerek yoktur. Beynimizin yeni bilgileri verimli bir şekilde öğrenebilmesi ve saklayabilmesi için unutmaya ihtiyacı vardır.

Bellek kaybı nasıl tedavi edilir ya da iyileştirilir

Demans tedavisi bünyesinde multidisipliner bir yaklaşımı bulundurmalıdır. Demansın türüne, bulunduğu aşamaya ve hastanın kendine has özelliklerine bağlı olarak, nörolojik, psikiyatrik, tıbbi, geriatrik, psikolojik, mesleki terapi ya da başka bir özel terapi gerekebilir.

Tıp uzmanı kimse bir Alzheimer hastasını tedavi ederken mümkün olan en iyi bakımı sağlamak için doğru teşhisi ve tedaviyi bulmak için çalışır. Alzheimer'ın daha ilerlemiş aşamalarında farklı tür tedaviler gerekirken, Alzheimer hastaları için klinik bilişsel stimülasyon egzersizlerinin, geleneksel tedavilerin yanında, hastalığın erken ya da hafif safhalarında etkilerini geciktirmeye yardımcı olduğu gösterilmiştir. Alzheimer'ın bir tedavisi olmamakla birlikte, bilim insanları ve araştırmacılar hastalık ilerlerken bilişsel becerileri muhafaza etmenin ve hastalığın sebep olduğu davranışsal etkileri azaltmanın bir yolunu aramaktadırlar.

Bu hastalığın ilerleme hıını yavaşlatmaya yardımcı olacak önleyici aktiviteler de mevcuttur. Eğer farmakolojik tedaviyi dengeli beslenme, fiziksel egzersiz, sosyal bir yaşam ve doğru bilişsel stimülasyonla birleştirebilirseniz, demans ve Alzheimer'ın sebep olduğu problemleri azaltma fırsatına sahip olabilirsiniz.

Bir aile ferdi bellek kaybı yaşadığında ne yapmalı?

If you detect possible memory problems in a loved one, try to encourage them to see a specialist who will be able to help them make a diagnosis. Remember that many people that suffer from memory problems aren't conscious of the fact that they have them, so they may be reluctant to see a specialist and get help. In these cases, it's important to have patience and bring the subject up carefully.

Bir tıp uzmanı tarafından teşhis konulduktan sonra, hastaya yapılan önerileri takip etmek önemlidir. Eğer sorun erken bir aşamadaysa, kişiye hem evde hem de arkadaşlarıyla olan rutinini devam ettirmesinde yardımcı olunmalıdır. Alzheimer hastalığının en temel sorunlarından birisi geçici olarak çevreyi tanımama olduğundan, evin içerisine saatler ve takvimler yerleştirmek işe yarayabilir. Kişinin yeni şeyler öğrenmesi daha da zorlaşacaktır fakat etkinlik ve randevularını takip edebilmek için ajanda ya da bir planlayıcı kullanmaya alıştırmaya çalışın. Alzheimer hastasının yakınları doktorun davsiyelerini dikkatlice takip etmeli ve ilaçlarını almasını ve önerileren aktiveteleri yapmasını sağlamalıdır. Demans teşhisi hem hasta hem de onun sevenleri için zor olabilir, işte bu yüzden duygusal destek ve yapabildiğiniz kadar yardımcı olmak önemlidir. Eğer hastanın depresyon belirtisi gösterdiğini farkederseniz, mümkün olan en kısa zamanda bir tıp uzmanıyla iletişime geçin.

Sonuç olarak:

• Her basit hafıza kaybı, otomatik olarak arkasında ciddi bir problemin olduğu anlamına gelmez.
• Hafif Bilişsel Bozukluk (HBB) ve Alzheimer gibi ciddi demanların belirtilerini bilmek semptomları erkenden tespit edebilmek için mühimdir. HBB ve Alzheimer dışında da bellek problemleri vardır ve bu yüzden tüm belirtilerle örtüşmeyebilirler, ancak sorun olabileceğini düşünüyorsanız doktor yardımı almak çok önemlidir.
• . HBB ve demansın etkileri, sağlıklı beslenme, fiziksel egzersiz, iyi uyku düzeni, sosyalleşme ve bilişel stimülasyonitive stimulationla azaltılabilir.