CogniFit - Tepki verme süresi

Tepki ya da karşılık verme süresi nedir?

Tepki ya da karşılık verme süresi bir uyarıcıyı algılamamızla ona karşılık vermemiz arasında geçen süredir. Bir uyarıcıyı farkedip, işleyip ve sonrasında ona karşılık verme becerisidir.

Tepki verme süresi birçok faktöre bağlıdır:

• Algı: Bir uyarıcıyı açıklıkla görmek, duymak ya da hissetmek iyi bir tepki verme süresi için vazgeçilmezdir. Bir yarışı başlatırken silah patlatıldığında, ses atletlerin kulağı tarafından algılanır (uyarıcıyı algılarlar).
• İşleme: İyi bir tepki verme süresine sahip olmak için odaklanmak ve bilgiyi anlamak çok önemlidir. Az öcenki örneğe devam edecek olursak, koşucular silah sesini duyduktan sonra bu sesi arka fondaki diğer seslerden ayırt edebilmeli ve koşmaya başlama zamanının geldiğini anlamalıdır (uyarıcıyı işleme).
• Karşıklık verme: Harekete geçmek ve iyi karşılık verme süresine sahip olmak için motor çeviklik gerekir. Koşucular işareti algıldıktan ve doğru biçimde işledikten sonra koşucular bacaklarını hareket ettirmeye başlar (uyarıcıya karşılık verme).

Eğer bu süreçlerden herhangi biri değişime uğrarsa, sonucunda tepki verme süresi etkilenecektir. Diğer bir deyişle, eğer atletlerden biri zayıf bir tepki verme süresine sahipse, bu diğerlerine karşı bir dezavantaj oluşturacaktır. Tepki verme süresi işlem hızından farklı olarak mutlaka motor bileşene sahiptir. İşte bu yüzden iyi bir tepki verme süresine sahip olmak aynı zamanda iyi reflekslere sahip olmakla ilişkilendirilir.

Bu örnekte, süreçler (algılama, işleme ve karşılık verme) milisaniyeler içinde gerçekleşir, fakat tepki verme süresi çok sayıda etkene bağlık olarak değişebilir:

• Uyarıcının karmaşıklığıUyarıcı ne kadar karmaşık olursa, o kadar çok bilginin işlenmesi gerekir ve bunun işlenmesi daha uzun sürer.
• Aşinalık, hazırlanma, ve beklentiler: Eğer daha önce karşılık verdiğin tanıdık bir uyarıcıya tepki vermen gerekiyorsa, tepki verme süren daha kısa olacaktır. İşlemen gereken bilgi miktarı ne kadar az olursa, tepki verme süren o kadar hızlı olacaktır. Koşucular örneğinde olduğu gibi, eğer uyarıcıyı bekliyorsan (silah sesini beklemek), tepki verme süren daha düşük olur.
• Organizmanın durumu: Uyarıcının farkedilmesi üzerinde olumsuz etkileyen bazı faktörler, bitkinlik, dikkat (uykulu olmak), yüksek ateş, yaşlılık, ve hatta aşırı yemek ya da alkol ve uyuturucu maddeler tüketmektir. Tüm bu faktörler uyarıcnın farkedilmesini, işlenmesini ve ona karşılık verilmesini olumsuz etkileyebilir.
• Uyarılmış duyusal modalite: Tepkiyi tetikleyen uyarıcı işitsel olduğunda tepki verme süresi görsel uyarıcıya nazaran daha kısadır çünkü işitel uyarıcılar daha az bilginin işlenmesini gerektirir. Her duyusal modalite farklı tepki verme süresine sahiptir.

Bu faktörlerin dışında,işlediğimiz uyarıcının türü de tepki verme süresini etkiler.

• Basit: Tek bir uyarıcıya karşı tek bir karşılık vardır. Örneğin, ekranda bir kelime belirdiğinde boşluk tuşuna basmak gibi.
• Seçim: Farklı uyarıcılara karşı farklı tepkiler vardır. Mesela, ispanyolca bir kelime belirdiğinde sağ ok tuşuna, başka bir dilde çıktığında sol ok tuşuna basmak gibi.
• Ayırma: Farklı uyarıcılar mevcut ancak senin sadece birisine karşılık vermen gerek. Örneğin, boşluk tuşuna kelime sadece ingilizce belirdiğinde bas. Eğer kelime ispanyolca ise hiçbir şey yapma.

Tepki verme süresi neden bu kadar önemilidir ve gündelik hayatı nasıl etkiler? İyi bir tepki verme süresi uyarıcılar karşılık vemrke yada araba kullanmak, bir konuşmayı sürdürmek, spor yapmak, vb. durumlarda çevik ve doğru hareket etmemize imkan verir fakat aldığımız bilgiyi doğru şekilde işlememiz de önemlidir. Eğer bir görüşmede sana soru sorulursa, çabucak ve doğru bir cevap vermen beklenir. Aynısı farklı örnekler için de geçerlidir; eğer araban bozulursa ya da parmaklarının ucuna basarak hareket etmen gerekirse hızlıca ve doğru biçimde karşılık vermen gerekir. Neyse ki tepki verme süresi çalıştırılabilir ve geliştirilebilir.

Tepki verme süresi örnekleri

• Eğer araba kullanıyoesa ve bir yaya geçidine geldiysen, yaya geçidini görmenle frene basıp durman arasında geçen süre tepki verme süresidir. Bu bilişsel kabiliyet bizi birçok tehlike araba kazasından koruyabilir.
• Bir boks ya da futbol maçında rakibin hareketini tahmin etmek ve karşılık vermek için ne yapacağını bilmek mümkün olduğunca hızlı ve dikkatli hareket etmek için çok önemlidir. İyi tepki verme süresi skor yapmanın ve kazanmanın anahtarıdır.
• Spor dersindeki bir çocuk öğretmeni işaret ettiğinde koşmaya başlayacak. Öğretmenin işareti vermesiyle çocuğun koşmaya başlaması arasında geçen zaman tepki verme süresidir.
• Bir binanın içindesin ve burnuna aniden duman kokusu geliyor. Yangının yerini tespit etmenle en yakınındaki yangın söndürme tüpünü bulup kullanman arasında geçen zaman tepki verme süresidir.
• Bir güvenlik görevlisi şüpheli birini gördüğünde, harekete geçme süresi başarılı bir müdahale için hayati önem taşıyabilir. Örneğin bir soygunu gördüklerinde, soygunu görmeyle bunu engellemek için harekete geçmeleri arasında geçen süre tepki verme süresidir.

Tepki verme süresiyle alakalı problem ve bozukluklar

Algı, bilgi işlem ya da motor problemlerle ilgili herhangi bir bozukluk aynı zamanda tepki verme süresini de etkileyecektir. İşte bu yüzden tepki verme süresi bozulmalara karşı hassatır. Mesela, körlük ya da duyma bozuklukları gibi görsel ya da işitsel problemler, algıyla ilgili problemeler yüzünde tepki verme süresinde de sorunlara yok açacaktır. Alzheimer hastalığı gibi bradipsişi ya da demansa dahip kimselerde bilgi işleme zayıf olur ve bu da tepki verme süresini etkiler. Ketleme kontorl sorunu yaşayan kimseler ya da DEHB sahiplerinde işlem hızı ve dolayısıyla tepki verme süresi de etkilenmiş olabilir. Hareket yitimi ya da bradikinezi yaşayan bireyler, bir eylemi gerçekleştirmeleri gerektiğinde, Parkinson hastalarında olduğu gibi, ya da hemiparezi ya da diğer paraliziler gibi motor problemlerde bir motor tepki verirken de sorun yaşabilirler. Genel olarak, Alzheime, Parkinsons, MS, or Huntington hastalığı gibi herhangi bir nörolojik dejeneratif hastalıkta tepki verme süresinin de etkiendiği görülür. Son olarak, beyin hasarından kaynaklı beyin problemleri ya da felç, bu süreçlerin herhangi birini etkileyebilir ve bu da sonuç olarak tepki verme süresini etkiler.

Bilgiyi ne kadar hızlı işlediğini en çok etkileyebilen bir diğer bozukluk diffüz aksonal hasarı olarak bilinir. Bu genellikle bir beyin sarsıntısı geçirdikten ve nöral bağlantılar hasar aldıktan sonra ortaya çıkar. Kafaya darbe ya da beyin sarsıntısına sebep olan kaza aksonları kırar ya da yırtar (nöronun diğer nöronlarla bağlantı kurmasını sağlayan parça, beyindeki beyaz madde). Aksonların aldıkları bu hasar beyinde belli bir bölgeyi etkilemez, fakat daha çok beynin diğer aksonlarını etkiler, ve diffüz hasar yol açar. Bu ise yavaşlamış bilgi işlemeye ve sonuç olarak daha yavaş bir işlem hızına sebep olur. Ne yazık ki, bu tip hasarlar çok yoğudur ve genellikle kötü bir teşhisle sonuçlanır.

Tepki verme süresi sadece yaralanmadan etkilenmez ya da bir tür hastalık veya bozukluk değildir. Tepki verme süresini yavaşlatabilecek ve zayıflatabilecek uyku, ruh hali, anksiyete, veya konsantrasyon eksikliği gibi çok sayıda durum mevcuttur. Ancak, diğer faktörlerden farklı olarak, bu durumlardan etkilenen tepki verme süresini iyileştirmek daha kolay ve hızlıdır.

Tepki verme süresi nasıl ölçülür ve değerlendirilir?

Tepki verme süresi gündelik aktivitelerimizde büyük rol oynar. Etrafımızla etkileşme ve beklenmedik değişim ve olayalara tepki verme kabiliyetimiz doğrudan bu becerimize bağlıdır. Tepki verme süresini ölçmek ve nasıl işlediğini anlamak birçok alanda faydalı olabilir. Örneğin, öğretmen ve ebeveynlerin çocuğun algı, bilgi işlemei ya da motor problemleri olup olmadığını ve bunun olası akademik yansımalarını anlamalarına olanak tanıyacağından akademikalanlar, algısal, işlemseli ya da motor alanlarda hafif sorunlar yaşayan hastaları tespit etmeye yardım edebileceği için tıbbi alanlar, ya da çalışanların belli durumlarda hızlı hareket etmelerini gerektiren işleri yapmaya hazır olup olmadıklarını anlamalarına imkan vereceğincen profesyonel alanlar.

Tam nöropsikolojik değerlendirme ile tepki verme süresi dahil farklı bilişsel fonksiyonları ölçebiliriz. CogniFit'in tepki verme süresini ölçmek için oluşturduğu testler klasik NEPSY testi, Dikkat Değişkenleri Testi, Devamlı Performans Testi, Bellek Hastası Rolü Yapma testi, ve Görsel Organizasyon Görevi baz alınarak yaratılmıştır. Tepki verme süresini ölçmenin dışında, işler belleki görsel tarama, el göz koordinasyonu, ketleme, bilişsel esneklik, adlandırma, görsel algı, bağlamsal bellek, farkına varmai sürdürülen dikkat ve uzaysal algıyı da ölçer.

• Araştırma Testi REST-COM: Kısa bir süreliğine nesneler belirecek. Kullanıcı mümkün olduğu kadar hızlı resme denk gelen kelimeyi seçmelidir.
• Kod çözme Testi VIPER-NAM: Ekranda kısa bir süreliğine resimler belirece ve sonra kaybolacak. Ardından dört harf belirecek ve sadece bir tanesi nesnenin ilk harfine denk gelecek. Kullanıcı doğru harfi mümkün olduğu kadar hızlı seçmelidir.
• Farkına Varma Testi WOM-REST: Ekranda üç objeden oluşan bir dizi belirecek. Kullanıcı bunların gösterilme sırasını ezberlemeli ve sonra doğru sıralamayı seçebilmelidir.
• Çözümleme Testi REST-SPER: Ekranda bir miktar hareket halinde uyarıcı belirecek. Kullanıcı hedef uyarıcılara tıklarken alakasız uyarıcılar uzak durmalıdır.
• Hız Testi REST-HECOOR: Ekranda mavi bir kara dörtgen belirecek. Kullanıcı mümkün olduğunca çok sayıda ve hızlıca dörtgenin ortasına tıklamalıdır. Ne kadar çok tıklarsa, skoru o kadar yükselir.
• İşleme Testi REST-INH: Bu görevde içlerinde sayılar olan farklı boyutlarda iki blok belirecek. Kullanıcı ilkin daha büyük olana tıklamalı. Sonraki aşamada üzeriden daha büyük sayı bulunan blok üzerine tıklamalı.

Tepki verme süresini nasıl geliştirebilir ya da iyileştirebilirsin?

Tıpkı kaslarımız gibi tepki verme süresi ve diğer bilişsel becerilerimiz çalıştırılabilir ve geliştirilebilir ve CogniFit bunu yapmak için profesyonel araçlara sahiptir. Tepki verme süresinin rehabilitasyonu nöroplastisite bilimi üzerine kuruludur. CogniFit'te ayrıca tepki verme süresi ve diğer bilişsel işlevlerle alakalı problemleri iyileştirmeye yardım için klinik egzersiler dizisi mevcut. Beyni zorlayıcı antrenmanlar yaptormak beynin ve nöral ağlarının güçlenmesine yardımcı olabilir. Eğer tepki verme süresini sık sık çalıştırırsan beynin bağlantıları daha güçlü ve sağlıklı olurlar ve bu da tepki verme süresini kullanman gerektiğinde daha hızlı olacağın ve daha az mental kaynak gerekeceği anlamına gelir.

CogniFit nöropsikoloji, nörojenez ve sinaptik esneklik alanlarında çalışan çok sayıda uzmalardan oluşan ekibi sayesinde her bir kullanıcını ihtiyaçlarını karşılayan bir kişiye özel bilişsel stimülasyon programı oluşturdu. Bu program kullanıcının tepki verme süresi ve diğer önemli bilişsel işlevlerinin doğru bir değerlendirmesiyle başlar ve sonra sonuçları kullanarak kullanıcıların özel ihtiyaçlarına göre bir antrenman programın oluşturur.

Tepki verme süresini geliştirmek için sürekli ve doğru antrenman geerklidir ve CogniFit bu bilişsel işlevi en iyi seviyesine çekmek için değerlendirme ve rehabilitasyon araçlarına sahiptir.

CogniFit'i çevrimiçi kullanabilirsiniz. Bilgisayar ya da mobil cihazlarda oyunanabilen çok sayıda interaktif çevrimiçi oyunlar ve egzersizler mevcut. Her oturumdan sonra CogniFit kullanıcının bilişsel gelişimi hakkında detaylı bir grafik sağlayacaktır..