CogniFit - İşitsel Algı

İşitsel algı Nedir?

Telefon çalar ve cevap verdiğinde diğer taraf annenin sana nasıl olduğunu sorduğunu duyarsın. Çabucak ve kolayca ne dediğini anlar, sesini tanır, ve daha konuşmanın ilk anlarında duygusal durumunu farkedersin. Ancak görünüşte basit gibi duran bu iş oldukça karmaşıktır ve işitsel algı ve onun alt bileşenlerinde uzmanlaşmış bir dizi beyin alnının kullanımını gerektirir.

Algı, farklı duyularımızın çevreden aldığı bilgileri yorumlayabilme kabiliyetidir. Aslında bu yorumlama aktif bir süreçtir ve bilişsel süreçlerimiz ve daha önceki bilgilerimize bağlıdır. İşitsel algı havada ya da farklı yollarla işitilebilir frekans dalgaları yoluya kulaklarımızdan ulaşan bilgileri alma ve yorumlama kabiliyeti olarak tanımlanabilir. Etrafımızdaki sesleri algılayabilmemiz için takip edilmesi gereke bir dizi süreç mevcuttur:

• Bilgiyi Alma: Bir nesne titreştiğinde, insan sesinde olduğu gibi (ses telleri titreşir), bu eylemle oluşan dalgalar hava ya da başka yollar aracılığıyla yayılır. Bu dalgalar iç kulağa eriştiğinde belli hücreler aktive olurlar.
• Bilginin Aktarılması: Hücreler farklı çekirdekler boyunca aktarılan bir sinyal oluşturular, ta ki talamusta yer alan medial genikulat çekirdeğine ulaşıncaya kadar.
• Bilginin İşlenmesi: Son olarak, kulağın aldığı işitsel bilgi temporal lopta yer alan işitel kortekse gönderilir. Bu bilgi işlenir ve senin bununla etkileşime geçmeni sağlam için için beynin geri kalan kısmına gönderilir..

İşitsel algı yaptığımız hemen her işte yer aldığından, doğal olarak gündelik yaşantımızda çok önemli bir rol oynar. Çevremizle doğru biçimde etkileşim halinde olmamıza, akıcı olarak iletişim kurmamıza, etrafımızdaki potansiyel tehlikelere karşı uyarılmamıza, ve müzikten zevk almamıza olanak sağlar.

İşitsel algı örnekleri

• Anaokulundan başlayarak üniversite bitinceye dek iyi işitse algı akademik çalışmaların gerekli bir parçasıdır, çünkü onun sayesinde öğretmenin söylediklerini takip edebilir ve anlayabiliriz. Zayıf işitsel algı, görsel ya da farklı kaynaklardan yardım almaksızın, bir konuşmaya dahil olurken ya da okurken anlama sorunlarına ve okulda düşük performansa yol açabilir.
• Mesleklerin çoğunluğu sürekli işitsel algı kullanımını gerektirir. Müşterilerle çalışmanın temeli akıcı bir iletişimdir, işte bu yüzden başarışı bir profesyonel gelişim için işitsel algı çok önemlidir.
• Güvenli araba kullanmanın kilit parçalarından biridi de işitsel algıdır. Tehlikeli durumlarda, bir başka arabanın korna sesi odaklanmanı ve bir şeylerin yanlış gittiğini görmene yardım edebilir. Ayrıca arabanın ve motorun sesini dinlemek arabanın bir problemi var mı, tamire gitmesi gerkir mi, anlamanı sağlar.
• Müzik için işitel algı her şeydir. Eğer bir şarkıyı gitar ya da piyanoda çalmak ve güzel duyulmasını istersen, işitsel algına teste tabi tutmalı ve her notaya dikkat etmelisin. Müziği dinlemek ve algılamak da genellikle işitsel algı gerektirir (titreşimleri hissetmek ve müziği bu şekilde algılamak mümkün olsa da).
• Çevrendeki sesleri farketmek, tanımlamak, tanımak ve anlamak, ortama uyum sağalamanı mümkün kılar. Sadece sokakta ya da evde uyumlu olmanı sağlamakla kalmaz, bizler sosyal hayvanlar olduğumuz için diğerleriyle daha kolay ve etkili biçimde iletişim kurmamıza olanak verir.

İşitsel algı problemleriyle alakalı patalojiler ve bozukluklar

İşitsel algıda yaşanacak bir bozulma farklı seviyelerde çeşitli problemlerden kaynaklı olabilir.

Sesleri algılayamam ya da bu süreçteki herhangi bir eksikliğe sağırlık denir. Buna sebep, algılayıcı organlara ya da beyne bilgiyi taşıyan yollara (hipoakuzi ve hiperakuzi), veya beynin duymadan sorumlu alanlarında(kortikal sağırlık) bir hasar olabilir.

Ancak, algı tek başına işlemez. Felç ya da beyin hasarı gibi belli bir darbe yukarıda bahsedilen süreçlerden herhangi birine zarar verebilir. Bu tip bozukluklar beynin değişime uğramış süreçlerden sorumlu belirli bölgelerinin aldığı hasar sonucu oluşur. Wernicke afazisi dili anlayamamakla ilgilidir (hasta hiç bilmediği bir dili duyuyormuş gibi hisseder). Ancak, işitsel agnozi, duyulan bir eşya ismini tanıyamama durumdur, yani bir kimse bir eşyadan sözel olarak bahsettiğinde hasta bunu tanıyamaz. Bu ayrıca, müziği algılayıp değerlendirememeye de yol açar. Bu durum amuzi olarak bilinir (Notaları ya da müzik ritimlerini tanıyamama, çıkaramama). Bazı vakalarda, hasar daha da özeldir ve sadece sesleri yerleştirme ya da taklit etme kabiliyeti kaybedilir.

İşitme ebgeline sebep olan bozuklukların dışında, bazı hastalıklar vardır ki kişinin aslında ortamda olmayan sesleri duymasına yol açar. Bunlardan en sık rastlananı kişinin sürekli bir çınlama duymasına sebep olan kulak çınlamasıdır. Başka vakalarda, problem beynin yanlışlıkla işitsel korteksi etkinleştirmesine ve sonrasında halüsinasyonlar görülmesine yol açar. Bu, halüsinasyonların korkutucu olabileceği şizofreni gibi hastalıklarda görülebilir. Diğer bir vaka ise müzikal halüsinasyondur. Kişi sanki bir radyodan geliyormuşçasına müzik sesi duyar fakat bu radyoyu bir türlü kapatamaz. Willis parakuzisi vakalarında işitsel halüsinasyonların yanında bir de zayıf işitme eşlik eder.

İşitel algıyı nasıl nasıl ölçebilir ve değerlendirebilirsin?

İşitel algı sayesinde birçok gündelik aktivite doğru bir biçimde ve çabucak yapılabilir. Çevremize rahatça uyum sağlayabilmemiz işitse algı becerimizle yakından alakalıdır, işte bu yüzden bir kişinin işitsel algısının ne durumda olduğunu anlamak birçok çeşitli alanda faydalı olabilir. Örneğin, akademik alanda; çocuğun sınıfta görsel yardım ya da desteğe ihtiyacı var mı, olası öğrenme güçlüklerinin kaynağı zayıf işitel algı mı, tıbbi alanlarda; hasta ilaçlarını tam olarak anlıyor mu ve çevresine sorunsuz uyum sağlayabiliyor mu, profesyonel ortamlarda; çalışanlar topluluk içerisinde çalışırken iyi iletişim kurabiliyor mu, vb.

Tam bir nöropsikolojik değerlendirme yardımıyla işitsel algı gibi çok sayıda önemli bilişsel işlevi doğru ve güvenilir biçimde değerlendirmek mümkün. CogniFit'in işitel algıyı ölçmek için kullandığı testler klasik Korkman, Kirk, ve Kemp NEPSY testi (1998), Bellek Hastası Rolü Yapma Testi, ve Dikkat Değişkenleri Testinden esinlenmiştir. İşitsel belleğin yanında adlandırma, tepki verme süresi, işlem hızı, bağlamsal belleki işler bellek, bilişsel esneklik, görsel bellek, görsel algı ve farkına varmayı da test eder.

• Tanımlama Testi COM-NAM: Objeler bir resim ya da sesle sunulur. Kullanıcı o nesnenin daha önce resim olarak mı, sesli söylenilen bir sözcük olarak gösterildi ya da hiç mi göterilmediğini bilmesi gerekecek.
• Araştırma Testi REST-COM: Kısa bir süreliğine bir dizi resim gösterilir. Sonrasında, kullanıcıdan resime denk gelen kelimleri mümkün olduğunca hızlı seçmesi istenir.

İşitsel algıyı nasıl iyileştirebilir ya da geliştirebilirsin?

İşitsel algı dahil tüm bilişsel beceriler çalıştırılabilir ve geliştirebilir. CogniFit bunu mümkün kılan profesyonel araçları geliştirdi.

Bilişel algı rehabilitasyonu ve diğer bilişsel becerilerin temelini beyin esnekliği oluşturur. CogniFit'in klinik egzersizler dizisi işitsel algı ve diğer bilişsel fonksiyonlardaki noksanlıkları rehabilite etmek için tasarlandı. Beyin ve onun nöral bağlantıları sıkı biçimde çalıştırılarak güçlendirilebilir, bu yüzden bu becerileri sık sık çalıştırarak beynin işitel algıyla alakalı yapıları daha da güçlenecektir. Bu demek oluyor ki, kulaklarınız beyne bilgiyi gönderir, beyin bu bilgiyi işler, bağlantılar daha hızlı ve etkili çalışır, böylece işitsel algınızın genel durumu iyileşir.

CogniFit sinaptik esneklik ve nörojenez süreçleri araştıran uzman ekibi sayesinde her kullanıcıyı bireysel olarak çalıştırmak için kişiye özel bilişsel stimülasyon programını geliştirdi. Bu program ilk olarak işitsel algı ve diğer önemli bilişsel alanları değerlendirir. Sonrasında değerlendirmenin sonuçlarını alı ve kullanıcının en zayıf becerilerini çalıştırmaya yardımcı kişiye özel bir program oluşturur.

İşitsel algıyı geliştirmenin anahtaru doğru ve istikrarlı antrenmandır.CogniFit'in profesyonel değerlendirme ve antrenman araçları hem bireylere hem de uzmanlara bu işlevi en iyi haline getirmeye yardım etmek için tasarlanmıştır. Haftada sadece iki ya da üç gün 15'er dakika yeterli olacaktır.

CogniFit'in kişiye özel bilişsel stimülasyon programına çevrimiçi ulaşılabilir. Bilgisayar, telefon ya da tablette oynanabilecek çok çeşitli sayıda interaktif aktivite ve oyunlar mevcuttur. Her oturumdan sonra CogniFit kullanıcının bilişsel gelişiminin detaylı bir grafiğini oluşturur..