CogniFit - Η γνωστική προπόνηση βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου και τη γνωστική λειτουργία των ηλικιωμένων με αϋπνία

Πρωτότυπη ονομασία: Cognitive Training Improves Sleep Quality and Cognitive Function among Older Adults with Insomnia.

Συγγραφείς : Iris Haimov1, Evelyn Shatil1,2.

• 1. Department of Psychology and the Center for Psychobiological Research, Yezreel Academic College, Emek Yezreel, Israel.
• 2. CogniFit Inc., New York, New York, United States of America.

Περιοδικό: PloS ONE (2013), vol. 8 (4): 1-17.

Παραπομπή σε αυτό το άρθρο (μορφή APA):

• Haimov, I., Shatil, E. (2013). Cognitive Training Improves Sleep Quality and Cognitive Function among Older Adults with Insomnia. PLoS ONE, 8 (4), 1-17.

Συμπέρασμα της μελέτης

Η εξατομικευμένη γνωστική προπόνηση του CogniFit έχει καταφέρει να βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου και τη γνωστική λειτουργία των ηλικιωμένων με αϋπνία με 20-30 λεπτά ημερησίως,σε τρεις μη συνεχόμενες ημέρες την εβδομάδα, διάρκειας 8 εβδομάδες . Διάρκεια ύπνου: από 38.42±40.58 μέχρι 24.76±32.32 λεπτά (p=.001); Αποδοτικότητα του ύπνου: από 73.54±12.56 μέχρι 80.28±13.78% (p=.001); Συνολική διάρκεια ύπνου: από 296.37±78.07 μέχρι 310.44±72.96 λεπτά; Αφυπνίσεις: από 72.06±40.89 μέχρι 58.89±45.13 λεπτά (p=.05); Αριθμός αφυπνίσεων: από 10.65±4.38 μέχρι 9.04±5.9 (p=.05). Μνήμη : F=15.65±1.35 (p=.001); Οπτική μνήμη: F=14.03±1.35 (p=.001); Μνήμη εργασίας: F=13.92±1.35) (p=.001)

Περίληψη της μελέτης

Δεδομένης της μεγάλης συχνότητας της αϋπνίας σε ηλικιωμένους, η μελέτη αυτή στόχευε στην αναγνώριση των επιπτώσεων της υπολογιστικής γνωστικής προπόνησης στην ποιότητα του ύπνου και στη γνωστική κατάσταση αυτών των ατόμων.

Συνολικά 51 ηλικιωμένοι , ηλικίας από 65-85 ετών, χωρίστηκαν τυχαία στην πειραματική ομάδα (που πραγματοποιούσαν τη γνωστική προπόνηση) και στην ομάδα ελέγχου (που δεν την πραγματοποιούσαν). Η πειραματική ομάδα ολοκλήρωσε την εξατομικευμένη γνωστική προπόνηση του CogniFit διάρκειας 8 εβδομάδων, από τον χώρο τους και χρησιμοποιώντας τον δικό τους υπολογιστή. Η ομάδα ελέγχου, αντίθετα, πραγματοποίησε για 8 εβδομάδες ένα πρόγραμμα υπολογιστικών δραστηριοτήτων οι οποίες δεν συμπεριελάμβαναν γνωστική λειτουργία υψηλού επιπέδου. Η διανοητική κατάσταση των συμμετεχόντων μετρήθηκε με το CogniFit πριν αλλά και μετά την προπόνηση. Επιπλέον, η κατάσταση κατά τον ύπνο ήταν υπό παρακολούθηση για μια εβδομάδα πριν και μετά. Λήφθηκαν υπόψιν διαφορετικά αποτελέσματα :

• Ποιότητα του ύπνου: Χρόνος κατά τον οποίο το άτομο καθυστερούσε να κοιμηθεί και ποσοστό της διάρκειας που κοιμόταν (αποδοτικότητα του ύπνου).
• Γνωστική κατάσταση:Ικανότητα αποφυγής περισπασμών, μνήμη εργασίας, οπτική μνήμη, γενική μνήμη και ονοματοδοσία.

Οι στατιστικές αναλύσεις επισήμαναν μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία:

• Μια βελτιωμένη οπτική σάρωση σχετίζεται με νωρίτερο ύπνο.
• Μια βελτιωμένη ονοματοδοσία σχετίζεται με μικρότερο αριθμό αφυπνίσεων κατά τη διάρκεια του ύπνου .
• Μια καλύτερη δυνατότητα αποφυγής περισπασμών σχετίζεται με αύξηση της διάρκειας του ύπνου.
• Η ομάδα ελέγχου έδειξε πως μια επιδείνωση της μνήμης εργασίας συνδέεται με την αύξηση του χρόνου που είναι απαραίτητος για τον ύπνο.

Από τα αποτελέσματα που συλλέχθηκαν προκύπτει πως οι καινούργιες γνώσεις είναι απαραίτητες την στιγμή της έναρξης και διατήρησης του ύπνου σε ηλικιωμένους με αϋπνία. Η εξατομικευμένη γνωστική προπόνηση του CogniFit μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία ενός σημαντικού μοντέλου μάθησης ώστε να βελτιωθεί ο ύπνος και η γνωστική κατάσταση.

Συγκείμενο

Μεταξύ του 20% και του 50% των ηλικιωμένων πάσχουν από αϋπνία, ενώ είναι περισσότερο συνηθισμένη στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Η διαταραχή αυτή σχετίζεται με αλλαγές την αρχιτεκτονική του ύπνου (λιγότερος χρόνος ύπνου σε αργά κύματα, λιγότερος χρόνος ύπνου REM, μικρότερο πλάτος του κύματος δέλτα, μείωση της δραστηριότητας, της πυκνότητας του ύπνου REM και των ατράκτων). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα έναν ύπνο διακεκομμένο, γεμάτο από αφυπνίσεις και με μεγαλύτερη δυσκολία στην επανάκτησή του. Οι αιτίες αυτού του τύπου αϋπνίας μπορεί να είναι ποικίλες. Ωστόσο, η πιο κοινή θεραπεία για αυτή τη διαταραχή είναι η φαρμακευτική αγωγή .

Με την ηλικία, ως μέρος του προβλήματος του ύπνου, συνήθως εμφανίζεται κάποιος βαθμός γνωστικής εξασθένισης , που μπορεί να επηρεάσει την ταχύτητα της επεξεργασίας, την αντίληψη, τις εκτελεστικές λειτουργίες, την συγκέντρωση, την προσοχή, την αναστολή και την μνήμη. Οι ηλικιωμένοι με αϋπνία τείνουν να έχουν υψηλότερα πρότυπα επιδείνωσης από αυτούς που δεν έχουν προβλήματα ύπνου, όπως προβλήματα επεισοδιακής μνήμης, αφηρημάδα κτλ. Ευτυχώς, έχει παρατηρηθεί πως τα άτομα με αϋπνία μπορεί να ωφεληθούν σε κάποιες δραστηριότητες, όπως:

• Γνωστική προπόνηση που στοχεύει στην επανάκτηση των γνωστικών ικανοτήτων .
• Απόκτηση καινούργιων οπτικών και λεκτικών γνώσεων.

Από την άλλη πλευρά, τα στοιχεία των τελευταίων ετών δείχνουν πως ο ύπνος είναι απαραίτητος για την εδραίωση της μνήμης . Αυτό συμβαίνει επειδή ο ύπνος ευνοεί την συναπτική πλαστικότητα , προωθεί διαδικαστικές διαδικασίες της μάθησης, διευκολύνει την εδραίωση της δηλωτικής μνήμης, είναι σημαντικός για την επεξεργασία των συναισθηματικών αναμνήσεων και έχει κρίσιμο ρόλο στην απόκτηση καινούργιων αναμνήσεων. Αντίθετα, έχει παρατηρηθεί πως η απόκτηση των καινούργιων γνώσεων έχει θετικές επιπτώσεις στην αρχιτεκτονική του ύπνου. Μετά τη μάθηση, αυξάνεται το ποσοστό του ύπνου REM, αυξάνονται οι γρήγορες κινήσεις των ματιών στη διάρκεια αυτής της φάσης, η δραστηριότητα των αργών κυμάτων, αυξάνεται η διάρκεια της Φάσης 2 του ύπνου, όπως και ο αριθμός και η πυκνότητα των ατράκτων του ύπνου.

Με όλα αυτά, είναι λογικό να υποθέσουμε πως μια καινούργια γνώση που προέρχεται από μια κατάλληλη γνωστική προπόνηση μπορεί να βοηθήσει στην :

• Αλλαγή της αρχιτεκτονικής του ύπνου.
• Βελτίωση της ποιότητας του ύπνου.
• Βελτίωση της γνωστικής κατάστασης.

Μεθοδολογία

Σχεδιασμός της μελέτης

Πραγματοποιήθηκε μια τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή διάρκειας 11 εβδομάδων σε ανεξάρτητους ηλικιωμένους με αϋπνία μέσω σχεδιασμού δυο ομάδων : παρέμβαση με CogniFit (πειραματική ομάδα) και αόριστη παρέμβαση (ομάδα ελέγχου).

Πραγματοποιήθηκε μια μέτρηση της γνωστικής κατάστασης των συμμετεχόντων πριν την έναρξη της προπόνησης και μια άλλη μετά το τέλος της. Γι αυτό, χρησιμοποιήθηκαν οι Σειρές Αξιολόγησης του CogniFit. Ένας βοηθός στην έρευνα πήγε στα σπίτια των συμμετεχόντων για να πραγματοποιήσει την εγγραφή τους στην πλατφόρμα του CogniFit. Οι βοηθοί καλούσαν κάθε δυο εβδομάδες τους συμμετέχοντες για να ενισχύουν την προσήλωσή τους στην παρέμβαση.

Συμμετέχοντες

Επικοινώνησαν με τους συμμετέχοντες μέσω σημειωμάτων και συνομιλιών σε οίκους ευγηρίας. Όλοι τους ήταν ηλικιωμένοι που διαμαρτύρονταν για προβλήματα πριν την έναρξη και διατήρηση του ύπνου τουλάχιστον για τρεις νύχτες την εβδομάδα. Επίσης, έκαναν κακής ποιότητας ύπνο, τουλάχιστον για τους προηγούμενους έξι μήνες. Αποκλείστηκαν εκείνοι οι ασθενείς που είχαν βαθμολογία <26 στο MMSE (Mini-mental state examination), βαθμολογία >40 στο ZSDS (Zung Self-rating Depression Scale) και βαθμολογία >60 σε ένα μικρό ερωτηματολόγιο σχετικά με το άγχος. Επίσης, αποκλείστηκαν από τη μελέτη οι ασθενείς οι οποίοι είχαν σημαντικά προβλήματα όρασης ή ακοής, έπασχαν από σχετικές ιατρικές ή νευρολογικές ασθένειες, και τα άτομα με προβλήμα εξάρτησης αλκοολισμού ή άλλων ουσιών, με ψυχιατρικές διαταραχές, άπνοια ύπνου, σύνδρομο περιοδικών κινήσεων των ποδιών και εκείνοι που έπαιρναν φάρμακα τα οποία επηρέαζαν το κεντρικό νευρικό σύστημα (εκτός αυτών που χρησιμοποιούνται για τον ύπνο)

Παρέμβαση στην ομάδα ελέγχου

Η ομάδα ελέγχου εκτέλεσε ένα πρόγραμμα προπόνησης διάρκειας 8 εβδομάδων, το οποίο σε αντίθεση με το CogniFit, δεν εξασκούσε κάποια συγκεκριμένη γνωστική ικανότητα, ούτε ήταν προσαρμοσμένο στην εκτέλεση των συμμετεχόντων και ούτε παρείχε κάποιου είδους ενημέρωση. Το μοναδικό που έπρεπε να κάνουν ήταν απλές υπολογιστικές ασκήσεις στην ανάγνωση και στη γραφή.

Υπολογισμένες μεταβλητές

Μέσω του CogniFit αξιολογήθηκαν 17 γνωστικές δεξιότητες. Επιπλέον, μέσω μιας συσκευής τοποθετημένης στο πρόσωπο των συμμετεχόντων, μετρήθηκαν επίσης :

• Συνολική διάρκεια του ύπνου : Χρόνος από τη στιγμή που πήγαιναν για ύπνο μέχρι τη στιγμή που ξυπνούσαν .
• Λανθάνουσα κατάσταση του ύπνου : Χρόνος που καθυστερούσαν να αποκοιμηθούν από τη στιγμή που ξάπλωναν .
• Αποδοτικότητα του ύπνου : Ποσοστό διάρκειας ύπνου σε σχέση με τον χρόνο που διέμειναν στο κρεβάτι .
• Χρόνος αγρυπνίας από την έναρξη του ύπνου: Χρόνος αγρυπνίας αφού είχαν αποκοιμηθεί αρχικά.
• Αριθμός αφυπνίσεων: Φορές που ξύπνησαν από την στιγμή που είχαν αποκοιμηθεί αρχικά.

Ανάλυση

Για τη διεξαγωγή των αναλύσεων χρησιμοποιήθηκε το SPSS 19. Για την αξιολόγηση των διαφορών των πέντε μεταβλητών ύπνου και των διαφορών των γνωστικών ικανοτήτων ανάμεσα στις δυο ομάδες, χρησιμοποιήθηκαν μικτά μοντέλα για επαναλαμβανόμενες μετρήσεις, με ξεχωριστό μοντέλο για κάθε μεταβλητή. Επίσης, υπολογίστηκαν οι χρονικές συσχετίσεις του Pearson και η ανάλυση της ιεραρχικής παλινδρόμησης ώστε να παρατηρηθεί τυχόν συσχέτιση στις γνωστικές προόδους και στις βελτιώσεις της ποιότητας του ύπνου.

Αποτελέσματα και συμπεράσματα

Εντοπίστηκε μια συσχέτιση ανάμεσα στην ικανότητα της ονοματοδοσίας της πειραματικής ομάδας και την αποδοτικότητα του ύπνου, στο χρόνο αγρυπνίας από την έναρξη του ύπνου και στον αριθμό των αφυπνίσεων. Η συνολική διάρκεια του ύπνου συσχετιζόταν με την ικανότητα αποφυγής των περισπασμών . Από την άλλη πλευρά, υπήρξε επίσης μια σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στη λανθάνουσα κατάσταση του ύπνου και την οπτική σάρωση . Στην περίπτωση της ομάδας ελέγχου, εντοπίστηκε μια αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στον χρόνο που καθυστερούσαν να αποκοιμηθούν και στη μνήμη εργασίας , την οπτική μνήμη και τη μνήμη γενικότερα. Στις υπόλοιπες γνωστικές ικανότητες δεν παρατηρήθηκε καμία σημαντική συσχέτιση με τις παραμέτρους του ύπνου

Εν συντομία, μπορούμε να συμπεράνουμε πως η γνωστική προπόνηση του CogniFit μπορεί να βελτιώσει την έναρξη και τη διατήρηση του ύπνου καθώς και τις γνωστικές ικανότητες . Αυτού του είδους η θεραπεία μπορεί να αποτελέσει μια εναλλακτική ή ένα καλό συμπλήρωμα στις φαρμακευτικές θεραπείες που ήδη εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση της αϋπνίας.