CogniFit - Çocuklarda DEHB

DEHB nedir?

DEHB'ni açılımı Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğudur. Nörolojik bir bozukluktur ve çocuklukta gelişir. Çok çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir ve türlü işaretleri vardır.

DEHB nedir? Çocukları nasıl etkiler? Bu öğrenme bozukluğu nöral bağlantı ağlarını işleyişini değiştirerek çocukların beyin yapısını etkiler. Bu ise çocukların konsantrasyonunu, dikkat etmesini, dürtülerini engellemesini zorlaştırır,, vs. Sürekli kıpır kıpır ve hareket halinde olmalarının sebebi budur.

DEHB bünyesinde sürekli bir dikkatsizlik ve kişinin belli bir olaya tepkilerini engelleme kabiliyetinde eksiklik barındırır ve bu da otokontrol konusunda ciddi problemlere yol açar.

Bu problem okulda dikkatini verme ve sınıf arkadaşlarıyla bağ kurma (sosyal uyumsuzluk) ve evdeki uslu davranma kapasitesini ciddi şekilde etkiler. Bazen DEHB beraberinde düşük öz saygı ve uyku bozukluklarını da getirir.

Ancak, araştırmalar göstermiştir ki; beyin esnekliği çocuklukra nörolojik gelişimin anahtarıdır, yani diskalkuli, disleksi ya da DEHB sahibi çocuklar beyinlerini tekrardan çalıştırarak bu bozukluklarla alakalı semptomların üstesinde gelmeye yardım edecek yeni kaynaklar ve zihinsel stratejiler geliştirebilirler. CogniFit nörogelişimsel fonksiyon bozukluklarının tedavisinde ilaçsız tedavi için bir referans haline gelmiştir. Elde edilen sonuçlar çapında çeşitli nüfus gruplarıi okullar, üniversiteler ve hastanelerce onaylanmış ve kanıtlanmıştır. DEHB, çocukların %6,8'inde mevcuttur. Kızlardan çok erkekleri etkilem eğilimindedir, fakat bu huzursuz ve hiperaktif tüm erkek çocuklarının DEHB sahibi olduğu anlamına gelmez.

DEHB Özellikleri ve Belirtileri

Hiperaktif bir çocuğu nasıl farkedersiniz? DEHB'ni temel özellikleri ve semptomları nelerdir? Bu öğrenme bozukluğu devamlı dikkatini verme, konsantrasyon güçlüğü ve hiperaktiviteyle tanımlanabilir. DEHB sahib çocuklar genellikle huzursuzdurlar ve dürtüsel davranırlar. Diğer bir deyişle, eylemlerinin sonucunu düşünmeden hareket ederler. Ödev yaparken stresli hissedebilirler ve ödev yaparken strese kapılabilir kendilerini baskı altında hissedebilir ve etraftaki herhangi bir şeyle ya da kendi düşünceleriyle dikkatleri kollayca dağıtabilir. DEHB'nin özelliklerini değişik gruplara ayırabiliriz:

Dikkat ve konsantrasyonla alakalı semptomlar:

• Bir uyarıcıya konsantre olurken ve dikkatini verirken zorlanmalar

  : Nöral aktivitenin azalmasına ve prefrontal korteksin zayıf gelişimine bağlı olarak ortaya çıkar. Bilgilerin doğru biçimde işlenmesine mani olur ve bir eylemin anlaşılması, başlatılması, dikkat dağıtıcılardan sakınılması, ve eylemin doğru biçimde yapılmasına engel olur.

• Uygun olmayan davranışlar

  : Günlük işleri düzenlemede zorluk, bir işe başlamakta sıkıntı ve sık sık dikkati dağılır.

• Sık sık eşyları kaybeder ya da unuturlar

  : Ceketlerini ne yaptıklarını, parayı nereye bıraktıklarını, ödevlerini yapmayı, vs. unuturlar.

• Karşılıklı bir konuşmayı dinleyememe ve takip edememe

  : Aldıkları uyarıcıları işleyemezler, bu yüzden okulda, bir oyunda ya da evde kuralları takip edemezler.

• Ödev yapmaları gerektiğinde yeterince motive olamazlar

  : Bu özellik dikkatlerini tek bir işe odaklama güçlüğüyle ilgilidir (çocuğun zeka seviyesiyle hiçbir alakası yoktur, ya da tembel olduğu anlamına gelmez). Sadece beyinleri dıştan gelen uyarıcıları uzak tutamaz ve tek bir eyleme dikkatini veremez. İşte bu yüzden bu çocuklar tekrar edilen işlerde genelde başarılı olamazlar.

Dürtüsellik ile alakalı semptomlar:

• Otokontrol güçlüğü ya da davranışlarını kontrol edemem

  : DEHB'li çocuklar doğaçlama hareket ederler. Sadece davranışlarını değil aynı zamanda düşünce ve hislerini de kontrol etmekte zorlanırlar. Çoğunlukla dürtüseldirler ve düşünmeden konuşur ya da hareket ederler. Eylemlerinin sonuçlarını düşünemezler, durumları analiz etmeye imkan veren beyin yapısından yoksundurlar. BU yüzden yaptıkları ya da söyledikleri şeyler uygunsuz olabilir.

• Gündelik işleri yaparken planlama yoksunluğu

  : Bu dürtüsellik onları hayal kırıklığına uğratır. Arzu ettikleri sonuçla ortaya çıkan sonuç çok farklı olduğundan birçok tecrübeleri can sıkıcı olabilir.

• Okulla ilgili düşük performans

  : Kurallara uyum sağlayamazlar Performansları kontrol eksikliğiyle yakından alakalıdır, bu yüzden sıkıcı buldukları ya da karşılığında bir şey almadıkları işleri bırakırlar.

• İlişki kurmakta ve arkadaşlık kurmakta zorlanma

  : Bu çocuklar empati kuramazlar, bu yüzden dil işaretlerini anlamaları zordur (bir gülümseme ya da ka. çatma). Umursamıyormuş gibi görünebilirler ve diğer çocuklar bundan durumdan bıkabilirler.

• Oyunlarda ya da spor karşılamalarında kaybetmeyi bilmezler

  : Kolayca kavga çıkarıp yenilgiyi protesto edebilirler. Bunun sebebi beyinlerinin durum analizi yapamaması ve sonuçları öngörememesidir.

• Tehlikeli şeyler yapabilirler

  : Eylemlerinin tehdit ya da riskinin farkında değildirler.

Hiperaktivite ile alakalı semptomlar

• Sürekli hareket ediyormuş gibi görünürler

  : Hiperaktivite ölçüsüz bir eylemdir, bu ise onların hareketsiz durmalarını zorlaştırır. Bu çocukların sınıf arkadaşlarında daha fazla hareket etme ihtiyaçları vardır ve bu bazen uygunsuz olabilir.

• Sürekli ellerini ve ayaklarını oynatırlar

  : Farkında olmadan sürekli hareket ederler.

• Bir ödeve başlarken zorlanma

  : Bu ödev onlar için ilgi çekici olduğunda bile zorlanabilirler.

• Başka insanların konuşmaları ya da eylemlerine dahil olma eğilimi

  : Yapmamaları gereken şeyler yaparak, söylerek, ya da dokunarak uygunsuz davranırlar.

• Sabırları yoktur ve ödevleri ya da dikkat gerektiren işleri sessizce takip edemezler.

  : Hiperaktivite daha çok bir hiperaktif ya da aşırı bir davranıştır. Nörolojik sorunlar yüzünden motor koordinasyon güçlüğü çekebilirler.

Duygular ve ilişkilerle alakalı semptomlar:

• Ruh hali değişimleri

  : Çok karamsar olabilirler. Bir an mutlu, hemen sonra kızgın ve kırgın olabilirler.

• Aksiyete ve düşük özsaygı semptomları

  : Bu semptomlar onların ortamlara uyum sağlayamaması ve bunun yol açabileceği reddedilme nin bir sonucu olarak gelişebilir. Kendilerini sınıf arkadaşlarından daha aşağı ya da onlar tarafından yanlış anlaşılmış hissedebilirler.

DEHB Türleri

Üç tür DEHB mevcuttur. Sınıflandırması çocuktaki semptomların seviyesine göre değişir. Şunu belirtmekte fayda vardır ki; bu bozukluğa sahip çocukların hepsi aynı belirtileri aynı sıklıkta ya da şiddette göstermezler.

• Dikkatsizlik ya da dikkat eksikliği türü

  : Yaygın davranış şekli dikkat eksikliğidir, çocuk bir görevi tamamlamada, dikkatini ayrıntılara vermekte, talimatları ya da kuralları takip etmekte zorlanır.

• Hiperaktif/dürtüsel tür

  : Yaygın davranış hiperaktivite ve dürütüselliktir. Çevrelerine uyum sağlamaya çalışan çocuklardır, aktif, sabırsız, kolayca hayalkırıklığına uğrarlar ve otokontrolden mahrumdurlar.

• Hiperaktifp/dürtüsel ve dikkat eksikliği türü

  (karışık): BU çocukarın yaygın davranışı hiperaktivite, dürtüsellik ve dikkat eksikliğidir.

DEHB Sebepleri

DEHB'nin kaynağı hakkında bilimsel kanıtlar mevcuttur. Beyinde prefrontal kortekste yer alan ve bazal gangliyayla bağlantılı vir fonksiyon bozukluğudur.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu farklı alttürlerieri, nörobiyolojisi ve karmaşıklığıyla çokunsurlu bir rahatsızlıktır. Tek bir sebeple tanımlanamaz ancak DEHB'nin büyük ölçüde genetik faktörlere dayandığı keşfedilmiştir.

• Son çalışmalara göre, vakaların %70'inden fazlasının genetik sebeplerden kaynaklandığı tahmin ediliyor. Bilimsel çalışmalar aile üyelerinde DEHB görülen kişilerin, geçmişlerinde bu rahatsızlık rastlanmayan kişilere göre beş kat fazla risk taşıdıklarını göstermiştir.
• Çevresel faktörler de DEHB için olası bir sebeptir. : Hamilelik, doğum, toksik madde tüketimi, prematüre doğum, hipoksik-iskemik ensefalopati (oksijensizlik), ya da düşük doğum kilosu gibi durumlarda da risk faktörü mevcuttur.
• Psikososyal faktörler: Belirleyici olmamakla birlikte önemli bir yol oynarlar. Aile, iş ve sosyal çevreler stres, psikolojik bozukluklar ya da çocukla doğrudan alakalı diğer durumlar gibi psikolojik vakalara sebep olan sosyal faktörlerdir.

Kaynaklar

Thompson HJ, Demiris G, Rue T, Shatil E, Wilamowska K, Zaslavsky O, Reeder B. - Telemedicine Journal and E-health Date and Volume: 2011 Dec;17(10):794-800. Epub 2011 Oct 19.

Preiss M, Shatil E, Cermakova R, Cimermannova D, Flesher I (2013) Personalized cognitive training in unipolar and bipolar disorder: a study of cognitive functioning. Frontiers in Human Neuroscience doi: 10.3389/fnhum.2013.00108.

Peretz C, Korczyn AD, Shatil E, Aharonson V, Birnboim S, Giladi N. - Computer-Based, Personalized Cognitive Training versus Classical Computer Games: A Randomized Double-Blind Prospective Trial of Cognitive Stimulation - Neuroepidemiology 2011; 36:91-9.