CogniFit - Bilişsellik ve Bilişsel Bilim

Bilişsellik Nedir?? Meaning and Definition

Bilişsellik Nedir?? Kelime "bilmek" anlamına gelen Latince kökeni cognoscere sözcüğünden gelmektedir. Bilişsellikten bahsettiğimizde genellikle bilgiyle alakalı her şeye gönderme yaparız. Diğer bir deyişle öğrenme veya tecrübe yoluyla edindiğimiz bilgilerin toplamıdır.

Bilişselliğin en çok kabul gören tanımı, algı yoluyla bilgiyi işleme kabiliyeti (farklı duyularımızla aldığımız uyarıcılar), tecrübeyle edinilen bilgi, dünyamızı değerlendirmek ve yorumlamak için tüm bu bilgileri bütünleştirmemize olanak veren öznel özelliklerimiz. Diğer bir deyişler, bilişsellik farklı kaynaklardan (algı, tecrübe, inançlar, vs.) bildirimleri bilgiye çevirmek için özümseme ve işleme kabiliyetidir. Bilişsellik öğrenme, dikkat, bellek, dil, akıl yürütme, karar verme, vs. gibi farklı bilişsel süreçleri kapsar ve bu da bizim entellektüel gelişim ve tecrübemizin bir parçasını oluşturur.

Nöroloji, psikoloji, antropoloji, felsefe ve hatta bilişim bilimi gibi farklı disiplinler bilişim üzerinde çalışmıştır. Ancak bilgi işlemenin davranışı nasıl etkiledeğine ve farklı zihinsel süreçlerin bilgi edindemeyle ne ilişkisi olduğuna ilk kez bakan bilişsel psikoloji olmuştur. Bilişseş psikoloji 1950'lerde zamanın yaygın davranışçılığına muhalefet olarak ortaya çıkmıştır. Piaget ve Vigotsky gibi yazarlar bugün hala uygulanabilir gelişim ve bilişsel öğrenme üzerinde teorileriyle bilimsel panoramadan devrim yaratmışlardır. Bilişsellik ve bilişsel becerilere olan ilgi 1960'larda başlayarak katlanarak büyüdü ve geliştirdiği araştırmalar bu süreçler hakkında daha fazla şey öğrenmemize olanak tanıdı.

Nörogörüntülemedeki gelişmeler bu çalışmaların psikolojik ve nöroanatomik anlayışına katkıda bulunmamıza imkan tanıdı ki bunlar bilişsel süreçleri ve bunların davranımızı ve duygularımızı nasıl etkilediğini anlamak için çok mühimdir.

Bilişsel Süreçler

Bilişsel süreçler nelerdir? Bilişsel süreçleri içerisinde yeni bilgileri birleştirip kararlar verdiğimiz prosedürler olarak anlayabilirz. Bu süreçlerde farklı bilişsel fonksiyonlar rol oynar: algı, dikkat, bellek, akıl yürütme...Bu bilişsel işlevlerin her birisi yeni bilgileri birleştirmek ve bizi çevreleyen dünyayı anlamak için birlikte çalışırlar.

• BİLİŞSEL BİR SÜREÇ OLARAK ALGI: Bilişsel algı bize görme, duyma, tat alma, koku ve dokunma gibi farklı duyularla aldığımız uyarıcılar aracılığıyla dünyayı organize etme ve anlama imkanı tanır. İnsanların çoğu ortak duyuları tanısalar da propriyosepsiyon (uzaydaki konumumuz bilinçsizce algılayan ve uzaysal konumlanmayı yönlendiren uyarıcılar) ve interosepsiyon (vücudumuzun içerisindeki organların algısı. Bize acıktığımızı ya da susadığımızı bildiren algı) gibi daha az bilinena bazı duyular mevcuttur. Uyarıcı alındıktan sonra beyin tüm bilgileri birleştirerek yeni bir bellek yaratır

• BİLİŞSEL BİR SÜREÇ OLARAK DİKKAT: Dikkat, onu daha sonra ayrıntılarıyla işleyebilmemiz için bir uyarıcı ya da aktivite konsantre olmamıza olanak veren bilişsel süreçtir. Dikkat, gündelik durumların gelişmesi için gerekli bir işlevdir ve günlük yaşantımızda yaptığımız göreverin çoğunda kullanılır. Aslında geri kalan bilişsel süreçleri kontrol eden ve düzenleyen mekanizma olarak kabul edilir: algıdan (duyularımıza ulaşmayan uyarıcılara dikkat etmek için dikkate ihitiyaç duyarız) öğrenme ve karmaşık akıl yürütmeye.

• BİLİŞSEL BİR SÜREÇ OLARAK BELLEK: Bellek bize geçmişteki bilgileri kodlama, depolama ve geri çağırma olanağı veren bilişsel fonksiyondur. Bellek, bize kimlik duygusu yaratma imkanı verdiği için öğrenme için temel bir süreçtir. Bilgiyi kısa bir süre için saklama kabiliyeti olan kısa süreli bellek ve bilgiyi uzun süre muhafaza eden uzun süreli bellek gibi bir çok türü mevcuttur. Uzun süreli bellek, bildirimsel bellek ve yöntemsel bellek olarak daha küçük gruplara ayrılabilir. Bildirimsel bellek dil ve eğitimle edindiğimiz bilgiler (2. Dünya Savaşı'nın 1945'te bittiğini bilmek gibi) ve kişisel tecrübelerimizle öğremdiğimiz bilgilerden (büyükannemin benim için ne yaptığını hatırlamak)oluşur. Yöntemsel bellek rutinler yoluyla öğrenmeye gönderme yapar (araba sürmeyi ya da bisiklet binmeyi öğrenmek gibi). Diğer bellek türleri şunlardır: işitsel bellek, bağlamsal bellek, adlandırma, and farkına varma.

• BİLİŞSEL BİR SÜREÇ OLARAK DÜŞÜNCE: Düşünce tüm bilişsel süreçler için vazgeçilmezdir. Aldığımız tüm bilgileri birleştirme ve olaylar ve bilgi arasında ilişki kurmamıza olanak verir. Bunu yapmak için akıl yürütme, sentez, ve problem çözme (yürütücü fonksiyonlar) kullanır.

• BİLİŞSEL BİR SÜREÇ OLARAK DİL: Dil düşünce ve duygularımızı sözlü kelimlerle ifade etme kabiliyetidir. İletişim kurmak, kendimiz ve dünya hakkındaki bilgileri düzenlemek ve iletmek için kullandığımız bir araçtır. Dil ve düşünce birlite gelişirler ve karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler.

• BİLİŞSEL BİR SÜREÇ OLARAK ÖĞRENME: Öğrenme, daha önceki bilgilerimize yenilerini eklemek için kullandığımız bilişsel süreçtir. Öğrenme, diş fırçalamak veya yürümeyi öğrenmek gibi çok çeşitler davranışlar ya da alışkanlıkları ve sosyalleşerek öğrendiğimiz bilgileri içerir. Piaget ve diğer yazarlar bilişsel öğrenmeden bilginin bilişsel sistemimize girmesi ve değişmesi olarak bahsetmişlerdir.

Bilişsel süreçler doğal ya da yapay, bilinçli ya da bilinçsiz ama gerçekleşebilir ama genellikle hızlı oluşurlar, aralıksız ve biz farkına varmadan çalışırlar. Mesela, yolda yürüyoruz ve trafik ışığının kırmızı yandığını görüyoruz, bize bir karar vermemizi(geç ya da geçme) söyleyen bilişsel süreci başlatırız. İlk olarak dikkatimizi trafik ışığına yoğunlaştırırız, görme duyumuzla kırmızı olduğunu görebiliriz. Sadece milisaniyeler içinde hafızamızdan kırmızı ışıkta geçilmeyeceği bilgisini çağırırız; ama aynı zamanda bazen hiç araba olmadığında geçebileceğimizi de hatırlarız. Büyük ihtimalle kararımızı burada veririz: ışık yeşile dönünceye kadar bekle, ya da gelmek olan araba var mı diye sağa ve sola bak (tekrardan dikkatimizin yönünü değiştirerek).

Bilişselliği geliştirebilir misin?

Bilişselliği geliştirmek mümkün mü? Nasıl? Aşağıda bilişsellik ve bilişsel performansı iyileştirmeye yönelik bir araç ve strateji göstereceğiz:

COGNIFIT'TEN BİLİŞSEL STİMÜLASYON PROGRAMI: Bu program sinaptik esneklik ve nörojenez süreçler üzerinde çalışan bir nörolog ve bilişsel psikolog ekibi tarafından tasarlandı. Bilişsel süreçlerini canlandırmak için haftada 2-3 kez, günlük 15 dakikaya ihtiyacın var. Bu programa çevrimiçi erişilebilir ve bireyler, araçtırmacılar, sağlık uzmanları ve okullara öze programlar mevcuttur.

CogniFit bilişsel stimülasyon egzersizleri açıkça tanımlanan ve objektif hedef kontorüle tabi, 20'den fazla önemli bilişsel işlevi etkili bir biçimde değerlendirir ve binlerce sonuça bağlı kalınarak standardize yaş ve demografik kriter sağlar.

Çeşitli interaktif egzersizleri bilgisayarında oynayabileceğin eğlenceli zeka oyunları olarak sunuluyor. Her oturumdan sonra CogniFit kullanıcının bilişsel durumunu gösteren detaylı bir resim sunacak. Ayrıca bilişsel performanslarını diğer kullanıcılarlarınkiyle karşılaştırır. CogniFit çevrimiçi klinik egzersizler dizisinin en çok hasar gören bilişsel alanları farkedip işlevlerini iyileştirebilen yeni sinapsisler ve nöral devrelerin kurulmasına yardımcı olduğu kanıtlanmıştır.

Eğer nörobilim bize beyin esnekliği hakkında birşey gösterdiyse bu da nöral devreleri ne kadar çok kullanırsak o kadar güçlendiğidir. CogniFit bilişsel stimülasyon programı bilişsel süreçlerimizi araştırmak için çalışır. Her bir bireyin bilişsel durumunu anlayabildiğimizde onlara kişiselleştirilmiş bir antrenman programı sunabiliriz. En zorlayıcı görevlere odaklanarak yeni nöral bağlantılar yaratabilir ve kurabiliriz ve daha çok çalıştırıldıça daha da güçlenecekler.

STRES SEVİYESİNİ AZALT: Stres kortizol seviyesini artırır, ve bu ise aksonların miyelinine saldırır ve bilginin etkili bir biçimde iletilmesini engeller. Eğer yaşamımızda stres seviyesini azaltabilirsek bilişselliğimizi geliştirebiliriz çünkü stresi azaltmak sinaptik bağlantıları geliştirir. Olumlu bir tavır takımak problem çözerken daha yaratıcı olmamızı ve muhtelemen bilişsel olarak daha esnek olmamızı sağlar.

MEDİTASYON: Meditasyon da bilişsellimize iyi gelebilir. Son yıllarda çok sayıda çalışma meditasyonun bilişsel süreçler üzerindeki etkilerine bakmakta. Konsantrasyon ve bilinçli dikkat gerektirir ve belirttiğimiz gibi yeni işlevsel devreler yaratmak için bunlar önemlidir. Çalışmalar bu fikri destekler nitelikte ve meditasyonla dikkat, bellek, yürütücü fonksiyonlar, işlem hızı, ve genel bilişselliğin geliştirilmesi arasında bağlantı kurulmuştur.

FİZİKSEL EGZERSİZ: Biraz egzersiz yapmak da bilişselliği geliştirebilir. Çok yoğun aktiviteler olamasına gerek yok. Aslında haftada 3 kez, 45er dakika yürüyüş yapmak bellek ve akıl yürütmeyi (yürütücü fonksiyonlar) ve Tai-Chi yapamak daha çok yürütücü işlevleri geliştirir.

References: Shatil E (2013). Does combined cognitive training and physical activity training enhance cognitive abilities more than either alone? A four-condition randomized controlled trial among healthy older adults. Front. Aging Neurosci. 5:8. doi: 10.3389/fnagi.2013.00008 • Korczyn AD, Peretz C, Aharonson V, et al. - Computer based cognitive training with CogniFit improved cognitive performance above the effect of classic computer games: prospective, randomized, double blind intervention study in the elderly. Alzheimer's & Dementia: The Journal of the Alzheimer's Association 2007; 3(3):S171. • Shatil E, Korczyn AD, Peretzc C, et al. - Improving cognitive performance in elderly subjects using computerized cognitive training - Alzheimer's & Dementia: The Journal of the Alzheimer's Association 2008; 4(4):T492. • Verghese J, Mahoney J, Ambrose AF, Wang C, Holtzer R. - Effect of cognitive remediation on gait in sedentary seniors - J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2010 Dec;65(12):1338-43. • Evelyn Shatil, Jaroslava Mikulecká, Francesco Bellotti, Vladimír Burěs - Novel Television-Based Cognitive Training Improves Working Memory and Executive Function - PLoS ONE July 03, 2014. 10.1371/journal.pone.0101472. • Gard T, Hölzel BK, Lazar SW. The potential effects of meditation on age-related cognitive decline: a systematic review. Ann N Y Acad Sci. 2014 Jan; 1307:89-103. doi: 10.1111/nyas.12348. 2. • Voss MW et al. Plasticity of brain networks in a randomized intervention trial of exercise training in older adults. Front Aging Neurosci. 2010 Aug 26;2. pii: 32. doi: 10.3389/fnagi.2010.00032.