Bilişsel Araştırma - Beynini Koruma Yolları

Beyin sağlığı hergün daha fazla insanın aşina olduğu bir terim. Bunun sebebi, bilim insanları beyin hakkında daha fazla bilgi sahibi oldukça bizler de zihin sağlığımızı, tıpkı vücudumuz gibi, formda tutmanın ne kadar önemli olduğunu farkediyoruz. Ve konu beynin yaşlanmadan nasıl etkilendiğine gelince, bir iyi bir de kötü haber var.

Yaşlanmanın zihinsel gerilemeye yol açtığı, yeni bir fikir değildir ve bilişsel araştırmalarca onaylanmıştır. William Shakespeare'in Kuru Gürültü'de dediği gibi "Yaşlılık gelince akıl gider". Ancak iyi haber şu ki; son araştırmalar bu fikrin tam olarak doğru olmadığını gösteriyorlar. Kanıtlar, beynin esnek ve yenilenebilir bir organ olduğunu ve yaş aldıkça, özellikle aktif ve zihinsel olarak uyarıcı bir yaşam şekli sürüldüğünde, beynin mevcut perfomans seviyesini koruyabilceği ve hatta geliştirebileceğini ileri sürüyor.

Öyleyse kötü haber nedir? Hayattaki diğer şeyler gibi beyin sağlığını elde etmek de biraz çaba gerektirir. Bunun sebebi ise elbette beynin aptal olmayışıdır. Günlük rutinin içinde hareket ederken, tekrar takrar yerine getirdiğin bir çok görev vardır. Açıkçası beynin hiç de aptal değildir ve esasında fazlasıyla etkili bir bilgi işlemcisidir ve bu sebepten bu tekrarlanan bilişsel görevleri başarmak için kısa yollar oluşturur.

Örneğin, ilk araba kullanmayı öğrenirken aynı zamanda biriyle konuşmakta muhtemelen zorlanıyordun çünkü beynin, araba sürmeyle ilgili tüm yeni uyarıcıları ve bilişsel görevleri işlemekle meşguldü. Bir kez deneyimli bir sürücü olduktan sonra, arabadakilerle konuşmak, manzaradan keyif almak ve aynı zamanda araba kullanmak daha kolay hale gelir.

Araba sürmenin bilişsel görevlerinden bir çoğunu otomatikleşmesi iyi birşeydir çünkü bu, beyninin dikkatini ve kaynaklarını diğer şeylere yönlendirmesine olanak sağlar. Ancak uzun vadede, bazı problemler de yaratır çünkü beyninin, tecrübeden öğrenme ve günlük bilgi işlemini kolaylaştıran rutinler yaratma eğilimi onu, tembelleşme ve gevşemeye teşvik eder. Yaşlandıkça bu problem daha da büyür çünkü beynini zorlayacak ve onu hayat boyu otomatikleşmiş işlemlerin dışına çıkaracak aktivite fırsatlarıyla daha az karşılaşırsın. İşte sağlığı tam da bu sebepten bu kadar önemlidir.

Beyin sağlığı, fiziksel sağlık gibidir. Tıpkı kasların gibi beynin de formda ve sağlıklı kalmak için sürekli zorlu görevlerle karşılaşmak ister. Birçok insan halihazırda beyin sağlıklarını geliştirmek için Sudoku ve bulmacalara ya da briç oynamaya itimat etmekte. Bu aktiviteler gerçekten beyin sağlığına faydalıdır ve kesinlikle hiç birşey yapmamaktan daha iyidir. Fakat sürekli aynı tip beyin aktivitelerini tekrarlarsan onlar da rutine girerler ve artık etraflı beyin sağlığın için önemli olan özelliklere, uyun biçimde meydan okuyamaz olurlar. Azami beyin sağlığının anahtarı, beyninin her bir bölümünü mümkün olduğu kadar yeni ve değişik bilişsel aktivitelere tabi tutarak sürekli egzersiz yapmaktır. Bu seviyede sağlık, daha ayrıntılı ve kapsamlı bir beyin antrenman prgramına gereksinim duyar.

Bunun sebebi bilişselliğin, genel bir beyin sağlığı yaratmak için birlikte çalışan çeşitli özniteliklerden yapılmış olmasıdır.Bunlar (ezberlemede ve farklı zamanlara ait bilgileri geri çağımada ne kadar iyi olduğun), dikkat (bir veya daha fazla işe ne kadar iyi konsantre olduğun), algı (ortamındaki farklı uyarıcıları ne kadar iyi algıladığın), ve el-göz koordinasyonunu (görsel bilgiyi vücut hareketlerine aktarmada ne kadar iyi olduğun) kapsar. Hepimiz eşsiz bireyler olduğumuzdan, senin beyin sağlığı rotan diğer herkesinkinden farlı olur. Bu yüzden ideal beyin sağlığı programı senin özel güç ve zayıflıklarını belirleyebilen ve aktif ve sağlıklı bir beyine sahip olman için ihtiyaç duyacağın türde eğitimi sunacak ısmarlama egzersiz rutinini yaratacak bir program olmalıdır.

Veya, Shakespeare'in de söylediği gibi, "Eğer zihnin hazırsa, herşey hazırdır."