CogniFit - Αντίληψη

Τι είναι η αντίληψη;

Η αντίληψη μπορεί να οριστεί ως η ικανότητα να συλλαμβάνουμε, να επεξεργαζόμαστε και και να δίνουμε νόημα στις πληροφορίες που φτάνουν στις αισθήσεις μας . Δηλαδή, η αντίληψη είναι η γνωστική διαδικασία που μας επιτρέπει να ερμηνεύσουμε το περιβάλλον μας μέσα από ερεθίσματα που αντιλαμβανόμαστε μέσα από τα αισθητήρια όργανα. Αυτή η γνωστική ικανότητα έχει μεγάλη σημασία, διότι τη χρησιμοποιούμε καθημερινά. Ευτυχώς, μπορούμε να βελτιώσουμε την αντίληψη μέσω της γνωστικής εξάσκησης. Αυτό γίνεται επειδή η αντίληψη είναι μια ενεργητική διαδικασία. Δεν είμαστε παθητικοί, περιορισμένοι σε μία επεξεργασία προς τα πάνω ή προς τα κάτω ή Bottom-Up (που καθοδηγείται από ερεθίσματα που έρχονται στα δικά μας ερεθίσματα), αλλά επίσης ερμηνεύουμε τις πληροφορίες μέσω μίας επεξεργασίας προς τα κάτω ή Top-Down (έχουμε υψηλές προσδοκίες που κατευθύνoυν την αντίληψή μας).

Τύποι αντίληψης και νευροανατομίας

Η αντίληψη είναι μια σύνθετη διαδικασία που μας επιτρέπει να συσχετιζόμαστε με τον κόσμο γύρω μας. Κλασικά, η αντίληψη έχει χωριστεί σε πέντε αισθήσεις:

• Όραση ή οπτική αντίληψη: Ικανότητα να ερμηνεύουμε τις πληροφορίες στο φως του ορατού φάσματος που φτάνει στα μάτια μας. Η περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τα βασικά στάδια της οπτικής αντίληψης είναι ο ινιακός φλοιός (V1 Πρωτογενής οπτικός φλοιός και Δευτερογενής οπτικός φλοιός V2)
• Ακοή ή ακουστική αντίληψη: Ικανότητα να λαμβάνουμε και να ερμηνεύουμε την πληροφορία που έρχεται στα αυτιά μας από τα κύματα της ηχητικής συχνότητας από τον αέρα ή άλλα μέσα (ήχο) που μεταδίδονται. Η περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τα βασικά σημεία αναφοράς της ακουστικής αντίληψης είναι ο κροταφικός λοβός (ακουστικός φλοιός πρωτογενής Α1 και δευτερογενής ακουστικός φλοιός Α2).
• Αφή, απτική αντίληψη, σωματοαισθητική ή απτική : Ικανότητα να ερμηνεύουμε τις πληροφορίες πίεσης και δονήσεων στην επιφάνεια του δέρματός μας. Η περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τα βασικά στάδια της υποστηρικτικής δομής είναι ο βρεγματικός λοβός (Πρωτοβάθμιος σωματοαισθητικός φλοιός S1 και Δευτεροβάθμιος σωματοαισθητικός φλοιός S2).
• Οσμή ή οσφρητική αντίληψη. Ικανότητα να ερμηνεύουμε τις πληροφορίες από τις χημικές ουσίες που διαλύονται στον αέρα (οσμή). Οι περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τα βασικά στάδια της οσφρητικής αντίληψης είναι ο Οσφρητικός βολβός (Πρωτοβάθμιος οσφρητικός φλοιός) και ο Απιοειδής φλοιός (Δευτεροβάθμιος οσφρητικός φλοιός).
• Γεύση ή γευστική αντίληψη : Ικανότητα να ερμηνεύουμε τις πληροφορίες από τις χημικές ουσίες που διαλύονται στο σάλιο (γεύση). Οι περιοχές το εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για τα βασικά στάδια της οσφρητικής αντίληψης είναι οι Πρωτοβάθμιες γευστικές περιοχές G1 (Κατώτερος εγκεφαλικός έλικας, κοιλιακός βρεγματικός λοβός, πρόσθια νήσος του εγκεφάλου, μετωπο-βρεγματικό μέρος) και τις Δευτεροβάθμιες γευστικές περιοχές G2 (κογχομετωπιαίος φλοιός του προσαγωγίου και πρόσθια εγκεφαλική έλικα).

Φάσεις της αντίληψης

Η αντίληψη δεν είναι μία ενιαία διαδικασία που γίνεται αυθόρμητα, αλλά πρέπει να ακολουθηθεί μια σειρά φάσεων για τη σωστή αντίληψη των ερεθισμάτων. Για παράδειγμα, για να αντιληφθούμε οπτικές πληροφορίες, δεν αρκεί το γεγονός ότι το φως που αντανακλάται από ένα αντικείμενο διεγείρει τα κύτταρα των υποδοχέων στον αμφιβληστροειδή μας και στέλνουμε τις πληροφορίες σε οπτικές περιοχές του εγκεφάλου μας (αν και χρειάζεται να συμβεί αυτό). Δεδομένου ότι η αντίληψη είναι μια ενεργητική διαδικασία, θα πρέπει να επιλέξουμε, να οργανώσουμε και να ερμηνεύσουμε αυτές τις πληροφορίες:

• Επιλογή: Το ποσό των ερεθισμάτων στα οποία είμαστε εκτεθειμένοι καθημερινά ξεπερνά την ικανότητά μας. Για το λόγο αυτό, πρέπει να φιλτράρουμε και να επιλέξουμε ποιες πληροφορίες αντιλαμβανόμαστε. Η επιλογή αυτή πραγματοποιείται σύμφωνα με τηνπροσοχή,τις εμπειρίες,τις ανάγκες και τις προτιμήσεις.
• Oργάνωση: Μόλις γνωρίζουμε τι πρέπει να αντιληφθούμε, θα προσπαθήσουμε να ομαδοποιήσουμε τα ερεθίσματα για να είναι πιο εύκολο στη συνέχεια να τους δώσουμε νόημα. Σε μία αντίληψη παρουσιάζεται μία συνέργεια, επειδή η αντίληψη του αντιληπτού συνόλου δεν μπορεί να μειωθεί με τα χαρακτηριστικά των ερεθισμάτων χωριστά. Σύμφωνα με τους Νόμους του Gestalt , η οργάνωση των ερεθισμάτων δεν γίνεται τυχαία, αλλά ακολουθούμε συγκεκριμένα κριτήρια
• Ερμηνεία. Όταν έχουμε οργανώσει τα επιλεγμένα ερεθίσματα, τους δίνουμε ένα νόημα, ολοκληρώνοντας την αντίληψη τους. Και πάλι, η ερμηνεία των ερεθισμάτων θα έρθει διαμορφωμένη από την εμπειρία και τις προσδοκίες του ατόμου.

Παραδείγματα της αντίληψης

• Είναι σημαντικό να ανιχνεύουμε οποιοδήποτε πρόβλημα αντίληψης που μπορεί να έχει ένας μαθητής. Αυτό θα μας επιτρέψει να εφαρμόσουμε τα αναγκαία μέσα για να αποφευχθεί η απώλεια ακουστικών πληροφοριών (αυτό που λέει ο καθηγητής) και οπτικών (το κείμενο στον πίνακα και στα βιβλία), κυρίως.
• Μία ορθή αντίληψη καθιστά ευκολότερο για τους εργαζόμενους να μπορούν να εκτελέσουν αποτελεσματικά το έργο τους. Οι καλλιτέχνες είναι ένα σαφές παράδειγμα της σημασίας της αντίληψης για το επαγγελματικό περιβάλλον, αλλά οποιαδήποτε εργασία θα απαιτήσει σε ένα μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, κάποιο είδος αντίληψης: οι καθαριστές του δρόμου, οδηγοί ταξί, οι σχεδιαστές, οι αστυνομικοί, οι ταμίες, οι κτίστες...
• Η αντίληψη των ερεθισμάτων του δρόμο και των ήχων του ίδιου του αυτοκινήτου είναι απαραίτητη για την ασφαλή οδήγηση.
• Η αντίληψη μας επιτρέπει να ανοιγόμαστε στο περιβάλλον μας και να αλληλεπιδρούμε με αυτό. Να κάνουμε ψώνια, να παίζουμε ένα παιχνίδι, να μαγειρεύουμε ή να παραγγέλνουμε ρούχα, όλα αυτά απαιτούν από εμάς να κάνουμε χρήση των διαφορετικών μας αισθήσεων.

Η αγνωσία και άλλες διαταραχές σχετικές με προβλήματα στην αντίληψη

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αντίληψη μπορεί να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, χωρίς αυτό να συνεπάγεται οποιαδήποτε παθολογία. Αυτές οι «αποτυχίες» στην αντίληψη μπορεί να είναι μια ψευδαίσθηση ή παραίσθηση. Η ψευδαίσθηση αναφέρεται σε μια παρερμηνεία ενός πραγματικού εξωτερικoύ ερεθίσματος, ενώ η παραίσθηση είναι μια παρεξηγημένη αντίληψη χωρίς την παρουσία ενός πραγματικού εξωτερικού ερεθίσματος. Αυτά τα φαινόμενα μπορεί να συμβούν χωρίς κάποια παθολογία, που προκαλείται από φυσιολογικά ή γνωστικά χαρακτηριστικά του συστήματος, ή αλλαγμένες καταστάσεις (χρήση ουσιών ή ύπνος), κυρίως. Ένα παράδειγμα της ψευδαίσθησης, είναι οι γνωστές οπτικές ψευδαισθήσεις (αντίληψη δύο ίδιων χρωμάτων με διαφορετικό τρόπο, κίνηση σε μια στατική εικόνα, κλπ). Οι πιο συχνές ψευδαισθήσεις είναι η υπναγωγικές (όταν κοιμάσαι και αντιλαμβάνεσαι ένα σχήμα, έναν ήχο ή αισθάνεσαι ότι σε αγγίζουν), η υπνοπομπικές (οι ίδιες αισθήσεις, αλλά όταν είσαι ξύπνιος) και εκείνες που προέρχονται από την κατανάλωση των παραισθησιογόνων ναρκωτικών (όπως το LSD ή τα παραισθησιογόνα μανιτάρια, τα οποία συχνά προκαλούν πιο περίτεχνες παραισθήσεις). Ωστόσο, οι παραισθήσεις και οι ψευδαισθήσεις μπορεί επίσης να είναι παθολογικές, που σχετίζονται με την σχιζοφρένεια, επεισόδια ψύχωσης, αυταπάτες.

H αντίληψη μπορεί επίσης να μεταβληθεί από βλάβη στα αισθητήρια όργανα (π.χ., ένα χτύπημα στο μάτι), στις διαδρομές που μεταφέρουν αισθητηριακές πληροφορίες στον εγκέφαλο (για παράδειγμα, ένα γλαύκωμα ) ή σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την αντίληψη (για παράδειγμα, μια αλλοίωση στον ινιακό φλοιό). Μία βλάβη σε οποιοδήποτε από αυτά τα τρία σημεία θα αλλάξει κάπως τη φυσιολογική αντίληψη των ερεθισμάτων.

Η πιο γνωστή διαταραχή της αντίληψης είναι ίσως η αγνωσία . Η διαταραχή αυτή περιλαμβάνει μια δυσκολία στο να κατευθύνουμε και να ελέγχουμε την αντίληψη και τη συμπεριφορά γενικότερα. Υπάρχουν διάφοροι τύποι: αντιληπτική οπτική αγνωσία (μπορούμε να δούμε τα μέρη ενός αντικειμένου, αλλά υπάρχει μια ανικανότητα να κατανοήσουμε το αντικείμενο στο σύνολό του) και η συνειρμική οπτική αγνωσία (μπορούμε να δούμε το αντικείμενο ως ένα σύνολο, αλλά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε για ποιο αντικείμενο πρόκειται). Είναι δύσκολο να κατανοήσουμε την αντιληπτική εμπειρία των ατόμων με αυτές τις διαταραχές, διότι, αν και στην πραγματικότητα "βλέπουν" η αίσθηση που έχουν είναι να είναι τυφλοί. Επιπλέον, υπάρχουν ακόμη πιο συγκεκριμένες διαταραχές, όπως η ακινητοψία (ανικανότητα να δούμε την κίνηση), ηαχρωματοψία (ανικανότητα να δούμε τα χρώματα), προσωπαγνωσία (αδυναμία να αναγνωρίσουμε γνωστά πρόσωπα), ακουστική αγνωσία (αδυναμία να αναγνωρίσουμε ένα αντικείμενο από το αυτί και, στην περίπτωση των λεκτικών πληροφοριών, το άτομο με αγνωσία δεν αναγνωρίζει το λεξιλόγιο όπως είναι), αμουσία (αδυναμία να αναγνωρίσουμε ή να παίξουμε μουσικούς τόνους ή ρυθμούς). Αυτές οι διαταραχές που προκαλούνται από εγκεφαλική βλάβη, είτε από εγκεφαλικό επεισόδιο ,από τραυματική εγκεφαλική βλάβη (ΤΒΙ) ή ακόμα και από μία νευροεκφυλιστική νόσο .

Πως να μετρήσουμε και να αξιολογήσουμε την αντίληψη;

Η αξιολόγηση της αντίληψης μπορεί να είναι χρήσιμη σε διάφορους τομείς της ζωής: σεακαδημαϊκούς κύκλους (αν ένας φοιτητής θα χρειαστεί επιπλέον βοηθήματα για να πάρει όλες τις πληροφορίες της τάξης), σεκλινικά περιβάλλοντα (αν ένας ασθενής θα δυσκολευτεί να διαχειριστεί το περιβάλλον του με τον συνήθη τρόπο) ή σεεπαγγελματικά πεδία (αν ένας εργαζόμενος απαιτεί υποστήριξη αντικατάστασης, διότι έχει κάποιο αντιληπτικό πρόβλημα).

Μέσω μίας πλήρους νευροψυχολογικής αξιολόγησης μπορούμε να μετρήσουμε αποτελεσματικά και αξιόπιστα την αντίληψη και άλλες γνωστικές ικανότητες.

Τα τεστ που παρέχει το CogniFit για την μέτρηση αυτών των γνωστικών ικανοτήτων, βασίζονται στα κλασσικά τεστ Test Stroop, Test Variables Of Attention (TOVA), Test of Memory Malingering (TOMM), Continous Performance Test (CPT), Hooper Visual Organisation Task (VOT) και στο τεστ NEPSY (του Korkman, Kirk και Kemp, 1998).Εκτός από την αντίληψη, αυτά τα τεστ μετρούν, επίσης, το όνομα, τη μνήμη με βάση τα συμφραζόμενα, το χρόνος απόκρισης, τη μνήμη εργασίας, την αναβάθμιση, την οπτική μνήμη, την ταχύτητα επεξεργασίας, την διαιρούμενη προσοχή, την εστιασμένη προσοχή, το συντονισμό χεριού-ματιού, τη γνωστική ευελιξία, την αναστολή και την οπτική σάρωση.

• Τεστ Αναγνώρισης COM-ΝΑΜ : Aντικείμενα θα παρουσιαστούν μέσω εικόνας ή ήχου. Θα πρέπει να πούμε σε ποια μορφή (εικόνας ή ήχου)το αντικείμενο εμφανίστηκε την τελευταία φορά, ή αν δεν έχει προηγουμένως εμφανιστεί.
• Tεστ Έρευνας REST-COM: Τα αντικείμενα εμφανίζονται για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Στη συνέχεια, θα πρέπει να επιλέξουμε τη σωστή λέξη με τις εικόνες που παρουσιάζονται, όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
• Test Αποκωδικοποίησης VIPER-NAM Εικόνες των αντικειμένων εμφανίζονται στην οθόνη για ένα σύντομο χρονικό διάστημα και εξαφανίζεται . Κατόπιν αυτού, τέσσερα γράμματα εμφανίζονται, και μόνο το ένα αντιστοιχεί με το πρώτο γράμμα του ονόματος του αντικειμένου, και είναι το γράμμα του στόχου. Θα πρέπει να το πραγματοποιήσετε το συντομότερο δυνατόν.
• Tεστ προγραμματισμούVIPER-PLAN : Πρέπει να βγάλετε μια μπάλα από ένα λαβύρινθο με τις λιγότερες δυνατές κινήσεις και όσο το δυνατόν γρηγορότερα
• Τεστ Συγκέντρωσης VISMEM-PLAN: Eρεθίσματα τοποθετούνται στην οθόνη και διανέμονται εναλλάξ. Ακολουθώντας μία σειρά, τα ερεθίσματα θα ανάβουν μαζί με την εμφάνιση ενός ήχου μέχρι να ολοκληρωθεί η σειρά. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, θα πρέπει να δώσουμε προσοχή τόσο στους ήχους όσο και τις φωτισμένες εικόνες. Στη σειρά του χρήστη, πρέπει να θυμόμαστε τη σειρά παρουσίασης των ερεθισμάτων στο χρόνο για να παίξουν με την ίδια σειρά που έχουν παρουσιαστεί
• Test ταχύτητα REST-HECOOR:Εμφανίζεται ένα μπλε τετράγωνο στην οθόνη. Θα πρέπει να πατήσετε όσο πιο γρήγορα το κουμπί μέσα στο τετράγωνο. Όσο περισσότερες φορές το πατήσετε μέσα στα πλαίσια του διαθέσιμου χρόνου, τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα λάβετε.
• Test Aναγνώρισης WOM-Rest . Θα εμφανιστούν τρία κοινά αντικείμενα στην οθόνη. Πρώτα θα πρέπει να θυμόμαστε τη σειρά της παρουσίασης των τριών αντικειμένων όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Αργότερα εμφανίζονται τέσσερις ομάδες των τριών διαφορετικών αντικειμένων που πρόκειται να παρουσιαστούν και θα πρέπει να ανιχνεύσετε την αρχική ακολουθία .
• Test Επίλυσης REST-SPER: Εμφανίζονται στην οθόνη πολλά κινούμενα ερεθίσματα. Θα πρέπει να κάνετε κλικ στα ερεθίσματα-στόχο όσο το δυνατόν γρηγορότερα, αλλά αποφεύγοντας να κάνετε κλικ σε ερεθίσματα-εισβολείς.

Πως να αποκαταστήσουμε ή να βελτιώσουμε την αντίληψη;

Όλες οι γνωστικές ικανότητες, συμπεριλαμβανομένης της αντίληψης, μπορούν να εκπαιδευθούν για να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους. Στο Cognifit σας προσφέρουμε τη δυνατότητα να το κάνετε επαγγελματικά.

H πλαστικότητα του εγκεφάλου αποτελεί τη βάση για την αποκατάσταση της αντίληψης και των υπόλοιπων γνωστικών ικανοτήτων. Ο εγκέφαλος και οι νευρικές συνδέσεις του ενισχύονται με τη χρήση των λειτουργιών που εξαρτώνται από αυτές. Με αυτόν τον τρόπο, αν εξασκούμε κατάλληλα την ικανότητα της αντίληψης, οι εγκεφαλικές συνδέσεις και οι δομές που εμπλέκονται σε αυτή την ικανότητα ενισχύονται επίσης.

Το Cognifit σχηματίζεται από μια ομάδα επαγγελματιών που ειδικεύονται στη μελέτη των συναπτικών διεργασιών πλαστικότητας και νευρογένεσης. Αυτό επέτρεψε τη δημιουργία ενός προγράμματος γνωστικής τόνωσης με τις ανάγκες του κάθε χρήστη. Το πρόγραμμα ξεκινά με μια ακριβή εκτίμηση της αντίληψης και άλλων βασικών γνωστικών λειτουργιών. Με βάση τα αποτελέσματα της αξιολόγησης, η γνωστική πρόγραμμα τόνωσης τουCognifit προσφέρει αυτοματοποιημένα εξατομικευμένη γνωστική κατάρτιση για τη βελτίωση της αντίληψης και άλλων γνωστικών λειτουργιών που πρέπει να ενισχυθούν, σύμφωνα με την αξιολόγηση.

Είναι σημαντικό να πραγματοποιούμε μια σταθερή και κατάλληλη εκπαίδευση για την ενίσχυση της αντίληψης. ΤοCognifit έχει τα εργαλεία αξιολόγησης και αποκατάστασης για τη βελτιστοποίηση αυτών των νοητικών λειτουργιών. Για τη σωστή διέγερση χρειάζονται 15 λεπτά την ημέρα, δύο ή τρεις ημέρες την εβδομάδα .

Αυτό το πρόγραμμα είναι προσβάσιμο μέσω απευθείας σύνδεση . Υπάρχει μία μεγάλη ποικιλία από διαδραστικές δραστηριότητες με μορφή διασκεδαστικών παιχνιδιών μυαλού, οι οποίες μπορούν να γίνουν από τον υπολογιστή. Στο τέλος της κάθε συνεδρίας,το Cognifit θα εμφανίζει μια λεπτομερή πρόοδο με γράφημα της γνωστικής κατάστασης.

Αναφορές: Evelyn Shatil, Jaroslava Mikulecká, Francesco Bellotti, Vladimír Burěs - Novel Television-Based Cognitive Training Improves Working Memory and Executive Function - PLoS ONE July 03, 2014. 10.1371/journal.pone.0101472 Korczyn AD, Peretz C, Aharonson V, et al. - Computer based cognitive training with CogniFit improved cognitive performance above the effect of classic computer games: prospective, randomized, double blind intervention study in the elderly. Alzheimer's & Dementia: The Journal of the Alzheimer's Association 2007; 3(3):S171. Peretz C, Korczyn AD, Shatil E, Aharonson V, Birnboim S, Giladi N. - Computer-Based, Personalized Cognitive Training versus Classical Computer Games: A Randomized Double-Blind Prospective Trial of Cognitive Stimulation - Neuroepidemiology 2011; 36:91-9. Korczyn AD, Peretz C, Aharonson V, et al. - Computer based cognitive training with CogniFit improved cognitive performance above the effect of classic computer games: prospective, randomized, double blind intervention study in the elderly. Alzheimer's & Dementia: The Journal of the Alzheimer's Association 2007; 3(3):S171. Shatil E, Korczyn AD, Peretzc C, et al. - Improving cognitive performance in elderly subjects using computerized cognitive training - Alzheimer's & Dementia: The Journal of the Alzheimer's Association 2008; 4(4):T492. Haimov I, Shatil E (2013) Cognitive Training Improves Sleep Quality and Cognitive Function among Older Adults with Insomnia. PLoS ONE 8(4): e61390. doi:10.1371/journal.pone.0061390 Thompson HJ, Demiris G, Rue T, Shatil E, Wilamowska K, Zaslavsky O, Reeder B. - Telemedicine Journal and E-health Date and Volume: 2011 Dec;17(10,):794-800. Epub 2011 Oct 19.