CogniFit - Neuroni

Šta su neuroni? To su sićušne ćelije zadužene za funkcije povezane sa nervnim sistemom. U našem mozgu se nalazi na milione neurona i naučnici su izračunali da imamo oko 80 miliona kada se rodimo. Kako rastemo, ovaj broj se smanjuje. Nakon 80. godine života, procenjuje se da smo izgubili 30% neurona. Tokom života, konstantno gubimo i obnavljamo neurone. Proces regeneracije neurona stvara nove veze i ovaj proces se naziva neurogeneza. Ovaj proces omogućava rađanje novih neurona u toku nečijeg života.

Ljudi svakodnevno obavljaju radnje koje vode do neuronskog oštećenja i samim tim, do kognitivnog oštećenja. Radnje kao što su ispijanje alkohola, pušenje, loša ishrana ili loše spavanje, ili stres uzrokuju oštećenja neurona.

Većina ljudi je čula za izreku “use it or lose it”, (koristi, ili izgubi) što se generalno odnosi na fizički fitnes, ali bi se u slučaju neurona mogao primeniti isti princip. Pogledajte u nastavku nekoliko razloga zašto je važno održavati nervne ćelije aktivnim.

• Aktivne nervne ćelije dobijaju više krvi.

Naučnicima je poznato da aktivna područja mozga koriste više energije i zbog toga zahtevaju veću količinu kiseonika i glukoze. Više krvi je usmereno u ova područja kako bi bile zadovoljene potrebe aktivnih neurona. Kada se mozak aktivira, krv teče do nervnih ćelija koje rade, i prenosi velike zalihe kiseonika. Rezultati sa magnetne rezonance se koriste da bi se izučavao tok krvi u mozak. Oni su pokazali da naše nervne ćelije, poznate i kao neuroni, su veoma zavisne od snabdevanja kiseonikom. Tako da što više vežbate svoj mozak i aktivirate svoje neurone, oni će dobijati više krvi. Sa druge strane, neaktivna nervna ćelija će dobijati sve manje i manje krvi i konačno će umreti.

• Aktivne nervne ćelije kreiraju više veza sa drugim nervnim ćelijama.

Svaka nervna ćelija se povezuje u mozgu putem brzog otpuštanja električnih impulsa. Aktivne nervne ćelije imaju tendenciju razvijanja dendrita, koji su nalik malim rukama koje se protežu da bi se povezale sa drugim ćelijama. Jedna ćelija može napraviti do 30.000 veza. Za rezultat, ona postaje deo visoko razvijene aktivne mreže neurona. Što je razvijenija neuronska mreža kojoj ćelija pripada, veće su i njene šanse za aktivaciju i opstanak.

• Aktivne nervne ćelije proizvode više supstanci za 'održavanje'.

Faktor Rasta Nerava (NGF) je protein koji se proizvodi u ciljnim ćelijama u Vašem telu. Vezuje se za neurone, označavajući ih kao drugačije i aktivne. Što češće aktivirate, izazivate i vežbate svoj mozak, više NGF-a će se stvarati.

• Aktivne nervne ćelije stimulišu preseljavanje korisnih ćelija.

Nedavna istraživanja su pokazala da se nove nervne ćelije stvaraju u posebnom području mozga koji se naziva hipokampus. Ove nervne ćelije se mogu preseliti u ona područja gde su najviše potrebne. Na primer, one bi se preselile u određeno područje nakon povrede mozga. Ove ćelije koje se mogu preseliti su sposobne da imitiraju akcije ćelija koje ih okružuju, i na taj način omogućavaju obnavljanje aktivnosti oštećenog područja.

Struktura neurona

Neuroni ima svoju strukturu čiji su glavni delovi nukleus, ćelijsko telo i dendriti. Postoji mnogo veza između neurona zahvaljujući aksonima, ili malim granama. Aksoni pomažu u stvaranju mreže čija funkcija je da prenosi poruke od neurona do neurona. Ovaj proces se naziva sinapsa, što je spajanje aksona impulsima brzine 0.001 sekunde, što znači da se može desiti oko 500 puta u sekundi.

1. Nukleus

Je centralni deo neurona. Nalazi se u ćelijskom telu i zadužen je za stvaranje energije za ćelijske funkcije.

2. Dendriti

Dendriti su “ruke neurona”, obrazuju male grane koje dolaze iz različitih delova neurona. Drugim rečima, to je telo ćelije. Ćelija je obično dosta razgranata i veličina zavisi od funkcije neurona i od toga gde se nalazi. Njhova osnovna uloga je primanje stimulusa od ostalih neurona.

3. Ćelijsko telo

Ovo je deo koji uključuje nukleus. Ovde se molekuli stvaraju i ovde se odvijaju najznačajnije aktivnosti neurona koje ga održavaju u životu, kao i briga o funkcijama nervnih ćelija.

4. Glijalne Ćelije

Neuroni su ćelije koje same mogu da obavljaju sve neophodne funkcije za njihov opstanak. Neuron je okružen drugim ćelijama koje obavljaju ove funkcije: Astrociti su uglavnom odgovorni za hranjenje, čišćenje i potporu neurona; Oligodendrociti uglavnom odgovorni za pokrivanje aksona centralnog nervnog sistema mijelinom, iako takođe obavljaju funkcije potpore i povezivanja; Mikroglijske ćelije uglavnom odgovorne za odbranu organizma, kao i za uklanjanje otpada i održavanje homeostaze; Švanove ćelije odgovorne su za pokrivanje aksona perifernog nervnog sistema mijelinom, kao što je prikazano na slici; Ependimske ćelije koje omeđavaju moždane komore, ventrikuluse i deo kičmene moždine.

5. Mijelin

Mijelin je materijal sastavljen od proteina i lipida. Može se pronaći u nervnom sistemu i oblaže neuronske aksone, u vidu debelog sloja koji ima izolacioni efekat i koji je sposoban za prenošenje nervnog impulsa. Supstanca je izgrađena od Švanovih ćelija.

6. Završetak aksona

Aksonski završetak, ili aksonsko dugme, pripada neuronu i podeljen je na završetke čija je funkcija da se povežu sa ostalim neuronima i da stvore sinapsu. Neurotransmiteri se nalaze u nervnom završetku i skladište na maloj površini, koja se zove sinaptička vezikula. Prenos ovih vezikula sa završetaka jednog neurona do dendrita drugog neurona je poznat kao sinapsa.

7. Ranvijerovo Suženje

Ranvijerovo suženje je jaz ili prostor između svakog mijelinskog omotača na akson produžecima. Ovaj prostor između je sasvim dovoljan za optimalno prenošenje impulsa i garantuje da se impuls neće izgubiti. Osnovna funkcija Ranvijerovog Suženja je olakšavanje kretanja i optimizacija trošenja energije.

8. Akson

Akson je još jedan od glavnih delova neurona. Predstavlja tanko nervno vlakno zaduženo za odašiljanje signala između neurona. Kao što je ranije pomenuto, aksoni imaju nervne završetke, presinaptičke završetke aksona. Istovremeno, aksoni u centralnom nervnom sisitemu su obloženi mijelinom.