CogniFit - Η Εξατομικευμένη Γνωστική Προπόνηση στη Μονοπολική και Διπολική Διαταραχή: Μία μελέτη για τη γνωστική λειτουργία

Πρωτότυπο όνομα: Personalized Cognitive Training in Unipolar and Bipolar Disorder: A Study of Cognitive Functioning.

Συγγραφείς: Marek Preiss1,2, Evelyn Shatil3,4, Radka Čermáková2, Dominika Cimermanová5 e Ilana Ram4.

• 1. Department of Psychology, University of New York in Prague, Prague, Czech Republic.
• 2. Department of Psychology, Prague Psychiatric Center, Prague, Czech Republic.
• 3. Department of Psychology, Centre for Psychobiological Research, Max Stern Acadmic College of Emek Yezreel, Emek Yezreel, Israel
• 4. CogniFit Ltd, Yokneam Ilit, Israel.
• 5. Filozofická Fakulta Univerzity Karlovy v Praze, Prague, Czech Republic.

Περιοδικό: Frontiers in Human Neuroscience (2013), vol. 7: 1-10.

Παραπομπή σε αυτό το άρθρο (φόρμα APA):

• Preiss, M., Shatil, E., Čermáková, R., Cimermanová, D. and Ram, I. (2013). Personalized Cognitive Training in Unipolar and Bipolar Disorder: A Study of Cognitive Functioning. Frontiers in Human Neuroscience, 7, pp.1-10.

Συμπέρασμα της μελέτης

Η εξατομικευμένη γνωστική προπόνηση του CogniFit έχει καταφέρει να μειώσει την κατάθλιψη και να βελτιώσει τη γνωστική λειτουργία των ατόμων με κατάθλιψη και διπολική διαταραχή με τη βοήθεια μιας παρέμβασης διάρκειας 8 εβδομάδων, σε 3 μη διαδοχικές μέρες την εβδομάδα, με 20 λεπτά προπόνηση κάθε μέρα. Δείκτες κατάθλιψης BDI από 14.27±12.43 μέχρι 8.33±9.44 (t=2.806, Sig.=.014), CFQ από 60.87±15.26 μέχρι 53.33±13.58 (t=3.697, Sig.=.002), DEX από 39.53±11.21 μέχρι 34.20±9.94 (t=2.411, Sig.=.03), EMQ από 66.00±27.74 μέχρι 50.20±20.10 (t=2.639, Sig.=.019). Γνωστικές ικανότητες: Εκτελεστικές λειτουργίες από -.46±1.06 μέχρι .17±.43 (t=-3.43, Sig.=.004).

Περίληψη της μελέτης

Τόσο τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη , όσο και τα άτομα με διπολική διαταραχή σε καταθλιπτική φάση , συνήθως εμφανίζουν ψυχολογική απελπισία και γνωστικές ατέλειες , που επηρεάζουν ειδικά τις εκτελεστικές λειτουργίες. Αυτά τα συμπτώματα έχουν αρνητική επίδραση στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Με τη βοήθεια της εξατομικευμένης γνωστικής προπόνησης επιτυγχάνεται η μείωση της ανάπτυξης των ψυχολογικών μεταβολών, η βελτίωση των επιδόσων στις καθημερινές δραστηριότητες και η βελτίωση της κατάστασης των γνωστικών λειτουργιών.

Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε δυο ομάδες : σε αυτούς που πραγματοποίησαν την εξατομικευμένη γνωστική προπόνηση του CogniFit διάρκειας 8 εβδομάδων, 3 ημερών την εβδομάδα, 20΄ κάθε μέρα (πειραματική ομάδα) και σε εκείνους που απλά έλαβαν μια συνηθισμένη θεραπευτική αγωγή (ομάδα ελέγχου). Στους συμμετέχοντες δόθηκε μια σειρά ερωτηματολογίων και νευρογνωστικών σειρών πριν (προ) και μετά την προπόνηση (μετά).

Μετά τη σύγκριση των διαφορών στα αποτελέσματα ανάμεσα στην "προ" αξιολόγηση και στη "μετά" αξιολόγηση και στις δυο ομάδες (“Σύγκριση μεταξύ ομάδων") μπορέσαμε να παρατήρουμε πως το επίπεδο της κατάθλιψης στην πειραματική ομάδα είχε μειωθεί σημαντικά . Επιπλέον, αυτή η ομάδα βελτίωσε κάποιες από τις γνωστικές της ικανότητες , όπως η γνωστική ευελιξία , η διάσπαση προσοχής ή ο γνωστικός έλεγχος. Λαμβάνοντας υπόψιν τα δεδομένα της κάθε ομάδας (" σύγκριση εντός ομάδας"), παρατηρήσαμε πως οι συμμετέχοντες της πειραματικής ομάδας διαμαρτυρήθηκαν για λιγότερες γνωστικές αποτυχίες, για λιγότερα προβλήματα σχετικά με τις εκτελεστικές λειτουργίες και για λιγότερα λάθη στις δραστηριότητες της κάθε ημέρας. Αντίθετα, οι συμμετέχοντες της ομάδας ελέγχου βελτίωσαν μόνο τις γνωστικές τους διαμαρτυρίες σχετικά με τη μνήμη εργασίας

Συγκείμενο

Τα άτομα με καταθλιπτικές διαταραχές συνήθως παρουσιάζουν δυσκολίες κυριώς σε τρεις γνωστικούς τομείς : προσοχή , μνήμη y εκτελεστικές λειτουργίες. Τα άτομα με κατάθλιψη (μονοπολική καταθλιπτική διαταραχή ή μονοπολική κατάθλιψη) ή διπολική διαταραχή εμφανίζουν συνήθως αυτά τα ελαττώματα. Αυτό συμβαίνει μέχρι το σημείο στο οποίο αυτά τα ελαττώματα αρχίζουν να θεωρούνται ως βασικά συμπτώματα κατάθλιψης. Τόσο τα συμπτώματα όσο και οι γνωστικές μεταβολές μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την καθημερινότητα των ατόμων που πάσχουν από αυτές τις διαταραχές της ψυχικής κατάστασης

Κάθε φορά όλο και περισσότερες μελέτες υπερασπίζονται τη χρήση της νευρογνωστικής προπόνησης σε ασθενείς με διάφορες διαταραχές, όπως η κατάθλιψη ή η σχιζοφρένεια. Οι προτεινόμενες θεραπείες για αυτές τις μελέτες αποτελούν επέκταση της Γνωσιακής-Συμπεριφορικής Θεραπείας ή θεραπειών για την κατάθλιψη που συμπεριλαμβάνουν προπόνηση των εκτελεστικών λειτουργιών και της προσοχής. Η μεταφορά ή η δυνατότητα γενίκευσης αυτών των νέων εργασιών δεν είναι ακόμα ξεκάθαρη, όμως υπάρχουν μελέτες που υποδεικνύουν πως οι βελτιώσεις της γνωστικής κατάστασεις μπορούν να φανούν χρήσιμες σε νέες εργασίες Για αυτή τη γνωστική προπόνηση, χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο της αξιολόγησης και της γνωστικής προπόνησης του CogniFit, καθώς διαθέτει μια σειρά χαρακτηριστικών που την καθιστούν ιδανική για τέτοιου είδους μελέτες και θεραπείες:

• Χρησιμοποιεί μια προηγούμενη γνωστική αξιολόγηση για να κατευθύνει αυτόματα την προπόνηση των βασικών αναγκών του καθενός.
• Προσαρμόζει συνεχώς τη δυσκολία ανάλογα με το επίπεδο του χρήστη κατά τη διάρκεια της γνωστικής προπόνησης μέσω ενός διαδραστικού-προσαρμοστικού συστήματος
• Υποστηρίζει με ενημερώσεις τόσο οπτικές (γραφικές) όσο και γραπτές μετά από κάθε προπόνηση, με τρόπο που να μπορεί να εκτιμηθεί η εξέλιξη της γνωστικής κατάστασης.
• Υπολογίζει με μια ισχυρή επιστημονική υποστήριξη σχετικά με την αποτελεσματικότητα, την εξειδίκευση, την αξιοπιστία και την εγκυρότητα.

Μεθοδολογία

Προσχέδιο και σχέδιο

Για να ολοκληρωθεί η μελέτη, επιλέχθηκαν τυχαίοι ασθενείς που παρακολουθούνταν για αρκετό καιρό από την Clinic of Prague Psychiatric Center. Όσοι πληρούσαν τα κριτήρια CIE-10 της μονοπολικής καταθλιπτικής διαταραχής (κατάθλιψη) ή της διπολικής διαταραχής σε καταθλιπτική φάση , μιλούσαν τσέχικα, κατείχαν και μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τον υπολογιστή τους και τέλος, παρουσίασαν ενδιαφέρον για τη μελέτη. Από τη μελέτη αποκλείστηκαν τα άτομα που έπασχαν από οποιασδήποτε νευρολογική διαταραχή ή εξάρτηση από το αλκόολ και από άλλα ναρκωτικά.

Σε κάθε συμμετέχοντα ανατέθηκε μια ομάδα (πειραματική ή ελέγχου) εξισορροπώντας την αναλογία των ασθενών σύμφωνα με τη διάγνωσή τους (κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή) και διατηρώντας την ισορροπία σε φύλο και σε ηλικία. Η ομάδα ελέγχου έλαβε τη συνηθισμένη θεραπευτική αγωγή ενώ στη πειραματική, πέραν της συνηθισμένης αγωγής, εφαρμόστηκε και η γνωστική προπόνηση.

Αρχικά αξιολογήθηκε η λειτουργία του κάθε συμμετέχοντα στην καθημερινότητά του και η νευρογνωστική του κατάσταση πριν ξεκινήσει την θεραπεία. Με το πέρας της παρέμβασης των 8 εβδομάδων, αξιολογήθηκαν εκ νέου αυτές οι μεταβλητές. Η μελέτη διεξήχθη στο Ψυχιατρικό Κέντρο της Πράγας και το πρωτόκολλο εγκρίθηκε από την επιτροπή δεοντολογίας

Συμβατική παρέμβαση

Η συμβατική παρέμβαση εφαρμόστηκε και στην πειραματική ομάδα αλλά και στην ομάδα ελέγχου. Συνεπώς, αυτή ήταν η μοναδική θεραπεία που έλαβε η ομάδα ελέγχου. Η θεραπεία αποτελούνταν από τακτικές επισκέψεις στον ψυχίατρο, χορήγηση φαρμάκων, ατομικές ή ομαδικές θεραπείες και επαφή με κοινωνικούς λειτουργούς.

Βασικά υπολογισμένα αποτελέσματα

Για να υπολογιστούν εύκολα τα αποτελέσματα της γνωστικής προπόνησης του CogniFit, δόθηκαν διαφορετικά ερωτηματολόγια σχετικά με την ψυχική και γνωστική κατάσταση:

• Ερωτηματολόγιο γνωστικών αποτυχιών (CFQ, από το αγγλικό Cognitive Failures Questionnaire).
• Ερωτηματολόγιο σχεδιασμού (DEX, από το αγγλικό Dysexecutive Questionnaire).
• Ερωτηματολόγιο αποτυχιών καθημερινής μνήμης (EMQ, από το αγγλικό Everyday memory Questionnaire).
• Κλίματα -10 αποτελέσματα Schwartz (SOS-10, από το αγγλικό Schwartz Outcomes Scale-10).
• Υποκειμενικό ερωτηματολόγιο για την ποιότητα ζωής (Subjective quality of life questionnaire).
• Κατάσταση της κατάθλιψης II Beck (BDI-II, από τα αγγλικά Beck Depression Inventory-II).

Άλλες μετρήσεις

Επίσης λήφθηκαν υπόψιν έξι διαφορετικές μετρήσεις εκτελεστικού ελέγχου οι οποίες ελήφθησαν από τις αξιολογήσεις του CogniFit: Μνήμη εργασίας, γνωστική ευελιξία, αναστολή, οπτικό-κινητηριακή παρακολούθηση, διάσπαση προσοχής και ακουστική μνήμη.

Στατιστικές αναλύσεις

Μέσω του SPSS 17 υλοποιήθηκαν γενικά γραμμικά μοντέλα για επαναλαμβανόμενες μετρήσεις ώστε να αξιολογηθούν οι διαφορές μεταξύ των ομάδων στις οκτώ μεταβλητές της αυτοενημέρωσης και στις 7 του εκτελεστικού ελέγχου. Χρησιμοποιήθηκαν ξεχωριστά μοντέλα για κάθε μεταβλητή. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές ήταν η ομάδα (πειραματική και ελέγχου) και ο χρόνος αξιολόγησης (προ και μετά). Από την άλλη πλευρά, οι εξαρτημένες μεταβλητές ήταν οι μεταβλητές της αυτοενημέρωσης ή οι μεταβλητές του εκτελεστικού ελέγχου. Διεξήχθηκαν δοκιμές t σε ζευγαρωμένα δείγματα, σε συντελεστή συσχέτισης Pearson, ανάλυση της ιεραρχικής αναδρομής και δοκιμές t για ανεξάρτητα δείγματα ώστε να αξιολογηθούν όλες οι αλλαγές.

Αποτελέσματα και συμπεράσματα

Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν πως οι συμμετέχοντες που είχαν πραγματοποιήσει την γνωστική προπόνηση (πειραματική ομάδα) παρουσίασαν μια σημαντική μείωση στα υποκειμενικά συμπτώματα της κατάθλιψης και του σχεδιασμού των συμπτωμάτων (μέχρι την στιγμή που οι συγγενείς των ασθενών παρατήρησαν επίσης την αλλαγή). Πρέπει να ληφθεί υπόψιν πως, σε κάθε περίπτωση, αντιμετωπίστηκαν περιπτώσεις ασθενών με μεγάλο κίνητρο και που να μην πάσχουν από βαριά κατάθλιψη, το οποίο μπορεί να βοηθήσει την επίτευξη αυτών των αποτελεσμάτων.

Συνοψίζοντας, η γνωστική προπόνηση του CogniFit βοήθησε στη βελτίωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης και του δυσεκτελεστικού συνδρόμου στα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή. Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες όταν πρόκειται να θεραπεύσουμε αυτές ή άλλες ψυχικές διαταραχές. Η γνωστική προπόνηση του CogniFit, όταν συνδυάζεται με μία συμβατική θεραπεία , θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση των διάφορων συμπτωμάτων των ατόμων με αυτές τις διαταραχές, κάτι που θα μπορούσε να βελτιώσει την ποιότητα ζωής.